رقابت مصر و ترکیه در لیبی
دکتر «احمد بخشی»، تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به رأی اکثریت پارلمان مصر برای مداخلۀ ارتش این کشور در لیبی خاطرنشان کرد: «پیش از آنکه مجلس این مجوز را صادر کند، السیسی وضعیت هشدار در امنیت ملی کشورش را اعلام کرده بود، چرا که مصر در شرق لیبی قرار دارد و یک دهه است که ناامنی در لیبی تأثیراتی دومینویی در منطقه ایجاد می‌کند.» وی با بیان اینکه در لیبی جنگی نیابتی در جریان است، به دولت‌های مداخله‌کننده در این کشور اشاره کرد و افزود: «به هر حال نوعی رقابت‌های ایدئولوژیک پشت این مداخلات وجود دارد. مصر و ترکیه نوعی رقابت ژئوپلیتیکی با هم دارند، بازیگرانی هستند که هم وزن هستند و در عرصۀ جغرافیایی خود، در راستایِ ایفای نقش قدرت‌های منطقه‌ای، به دنبال قلمروسازی هستند.»
تداخل حوزه نفوذ مصر و ترکیه
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از زمان داوود اوغلو، ترکیه به دنبال احیایِ امپراتوری عثمانی و افزایش عمق راهبردی خود بود و مصر هم به عنوان قدرت عربی به دنبالِ همین سیاست است، گفت: «حوزۀ نفوذ و قلمروسازی ترکیه در حال نزدیک شدن به عمق راهبردی و نفوذ اول مصر است و در مواردی با هم تداخل دارند. این تداخل به دلیل تعارض ایدئولوژیکی که دو دولت با هم دارند به تنش کشیده می‌شود.» دکتر بخشی ادامه داد: «بعد از تصویب مجوز حضورِ نظامی مصر در لیبی، در لیبی هم اعلام شد افرادی با تجهیزات نظامی وارد شرق لیبی شده‌اند و جزو نیروهای نیابتی خلیفه حفتر شده‌اند. نیروهای خلیفه حفتر هم اعلام کرده‌اند که در حالِ آماده‌سازی برای انجام نبردی بزرگ در شهرهایی هستند که در چند ماه گذشته توسط نیروهای وفاق ملی باز پس گرفته شده است.»
وی با بیان اینکه چندین سناریو قابل تصور است، افزود: «می‌توان سناریویِ مداخلۀ مستقیم و فرامرزی مصر را در این رابطه متصور بود؛ چراکه تصاویر و اخبار منتشر شده نشان می‌دهد نیروهای مصر بعد از این مصوبه وارد لیبی شده‌اند. ارتش مصر هم جزوِ ارتش‌های قوی منطقه است و این ظرفیت خاصی را ایجاد می‌کند. هرچند این احتمال ضعیف است، اما بستگی به کنشِ بازیگرانی مانند سازمان ملل، دولت لیبی و دیگر کشورهای مداخله‌گر دارد.» این تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت: «با توجه به شرایطی که مصر و ترکیه دارند، مداخلات مستقیمِ وسیع اتفاق نخواهند افتاد بلکه وزنۀ تعادلی خواهد بود که بسیاری از تحلیلگران معتقدند این مسئله باعثِ طولانی شدن جنگ و نبردهای گسترده خواهد شد. ممکن است هر دو طرف عملیاتِ گسترده‌ای در دوره‌های مختلف انجام دهند، اما نتیجۀ آن برای ساختار سیاسی لیبی و پایان دادن به بحران نتیجۀ خوبی نخواهد بود. طولانی شدن جنگ‌هایِ نیابتی، فرسایش کشور، تضعیف ساختارهایِ داخلی آن و از همه مهم‌تر ایجادِ فضایی برای شکل‌گیری و تقویت گروه‌های تروریستی و ناامنی در غرب آسیا و شمال آفریقا را شاهد خواهیم بود.»
موازنه میان ارتش مصر و ترکیه
دکتر بخشی با بیان اینکه ترکیه و مصر به دنبال برنده شدن در این بازی هستند، چرا که آن را بخشی از امنیت ملی خود تعریف می‌کنند، گفت: «ترکیه علاوه بر حضور خود با الجزایر، مراکش و مغرب مذاکراتی را انجام داده است و مصر هم مداخلاتی را دنبال می‌کند که ممکن است باعث تشدید بحران شود.» این استاد دانشگاه در عین حال اضافه کرد: «مصر با وجود ظرفیتی که ارتشش دارد هنوز توان مدیریت چند تهدید هم زمان را ندارد. همچنان تهدیدات امنیتی در منطقۀ سینا دارد که از ابتدا بوده است. همچنین مصر چالش‌هایی هم با سودان و اتیوپی وجود دارد؛ بنابراین ممکن است که نوعی موازنه میان ارتش ترکیه و مصر به وجود بیاید که ممکن است در کوتاه مدت به نفع مصر باشد، اما در بلند مدت به نفع ترکیه است، چرا که ترکیه بر این باور است که ممکن است سازمان ملل مداخلات مصر را تأیید نکند، هر چند مداخلات ترکیه هم مورد اعتراض قرار گرفت، اما این طور گفته می‌شد که در حال حمایت از یک دولت قانونی است.»
وی ضمن یادآوری اینکه نیروهای طرفدار خلیفه حفتر هم به این نتیجه رسیده‌اند که او توانایی مدیریت فضاهای موجود را ندارد و با خرید زمان به دنبال جایگزینی برای او هستند، افزود: «آمریکا در لیبی سیاست دوگانه اتخاذ کرده است، زمانی طرف خلیفه حفتر را می‌گیرد و زمانی هم با ژستی دیپلماتیک از فائز السراج حمایت می‌کند. مصر هم با کمک‌هایی که از آمریکا دریافت می‌کند بدونِ چراغ سبز آمریکا نمی‌تواند چندان توان دخالت نظامی را داشته باشد.»
تلاش ترکیه برای اجتناب از رویارویی با مصر
دکتر بخشی با تأکید بر ضرورت مدیریت مداخلۀ کشورهای منطقه‌ای برای پایان دادن به بحران لیبی و کمک به دولتِ ورشکستۀ این کشور به منظور مقابله با بروز جنبش‌های تروریستی و اجتماعی، گفت: «ترکیه در همۀ سیگنال‌هایی که دریافت کرده با توجه به محدودیت‌هایِ جغرافیایی که دارد سعی می‌کند از رویارویی با مصر خودداری کند. هر چند که گفته دولت قانونی لیبی این اقدامات را از این کشور می‌خواهد. ترکیه می‌خواهد با مدیریت زمان از مداخله جلوگیری کند.» این استاد دانشگاه با اشاره به اظهارات داوود اوغلو در رابطه با ضرورتِ مذاکرۀ ترکیه و مصر، ادامه داد: «در این فضا به نظر می‌رسد این شرایط در ترکیه در حال مدیریت است تا مصر و ترکیه بتوانند به نوعی توافق برسند. در این شرایط باید مسائل و مشکلات اقتصادی ناشی از بحران کرونا را هم در نظر گرفت، ممکن است در نهایت تندروی‌هایی از سوی هر دو طرف باشد، اما آنچه تحلیلگران ترکیه از دولت این کشور خواسته‌اند این است که به سمتِ مذاکره بروند تا منافع خود را لیبی با مصر تقسیم کنند.»
احتمال بروز درگیری میان مصر و ترکیه پیش از انجام مذاکرات
وی با بیان اینکه در هر حالت این مسائل به ضرر دولت و ملت در لیبی خواهد بود، در خصوصِ قطع زنجیرۀ سیاست تهاجمی ترکیه در مناطق مختلف، به اهمیت برگزاری انتخابات ترکیه در سال 2023 و احتمال تغییر سیاست خارجی این کشور با حضورِ رقبای اردوغان اشاره کرد و گفت: «در این شرایط روابط با مصر دستخوش تغییراتی خواهد شد، چرا که رقبای درون حزبی آقای اردوغان هم معتقدند که باید با کاهش بار ایدئولوژیکشان، روابط نزدیکی با مصر را برایِ کاهش تنش‌های منطقه‌ای دنبال کرد و روابطشان را بر اساس گردش مالی و اقتصاد تنظیم کنند.»
دکتر بخشی تصریح کرد: «در ابتدا احتمال بروز تعارضات و درگیری‌هایی میان مصر و ترکیه در میدان وجود دارد، اما بعد از مدتی که دو طرف به برابری و نقطه تعادلی در منافع رسیدند و جنگ فرسایشی شد، به سمت مذاکرات خواهند رفت. هرچند این‌ها بستگی به نگاهِ رقبای فرا منطقه‌ای مانند آمریکا و اروپا هم دارد. ضمن اینکه نگاه داخلی ترکیه این است که منافعشان را در عینِ تعامل با رقبای منطقه‌ای و بین‌المللی حفظ کنند.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیلهای راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیلهای راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاهها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمیباشد.»
نظر شما :