اهداف برگزاری رزمایش قفقاز ۲۰۲۰

رزمایش مشترک راهبردی «قفقاز ۲۰۲۰» با حضور یگان‌های رزمی، ستادی و عملیاتی روسیه، ایران، چین، پاکستان، قزاقستان و تاجیکستان در منطقۀ عمومی قفقاز جنوبی روسیه از روز دوشنبه (۳۱ شهریور ۱۳۹۹) آغاز شد. طبق اعلام وزارت دفاع روسیه درمجموع، حدود ۸۰ هزار نفر، ازجمله تشکیلات و واحدهای رزمی، پشتیبانی لجستیک و فنی، تشکیلاتِ پدافند هوایی، نیروی دریایی و همچنین گارد ملی و وزارت حوادث غیرمترقبه روسیه، در مانور «قفقاز -۲۰۲۰» مشارکت کردند. مانور نظامی راهبردی «قفقاز -۲۰۲۰» از تاریخ ۲۱ الی ۲۶ سپتامبر (۳۱ شهریور الی ۵ مهر ماه) تحت هدایت ژنرال «والری گراسیموف»، معاون اول وزیر دفاع و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه برگزار شد.

رزمایش قفقاز ۲۰۲۰ که به میزبانی روسیه و با مشارکت چندین کشور ازجمله چین و ایران برای اولین بار برگزار می‌شود، نشانگر نوعی موازنه‌گری جدید و شکل‌گیری ائتلاف‌های نوین در سطح جهان است. همچنین بیانگر آن است که ساختار نظام بین‌الملل و ائتلاف‌ها در این سطح در حال تغییری تدریجی است. به هر حال روسیه و چین به عنوان دو قدرت رقیب آمریکا در سطح جهانی مطرح هستند و واشنگتن از هرگونه اقدامی که باعث تقویت این دو کشور شود، ناخشنود است. ولی واقعیات جهانی نشان می‌دهد که به تدریج نظم یک جانبه گرایانه مدنظر آمریکا به طور جدی در حال تغییر و نظام بین‌المللی در چارچوب مفهوم جدید چند جانبه گرایی در حال توسعه و تثبیت خود است. از جمله مظاهر این چند جانبه گرایی در وهلۀ نخست، ظهور قدرت‌هایی در سطح نظام بین‌المللی است که خواهان نگرشی چندجانبه به مسائل و بحران‌هایِ منطقه‌ای و بین‌المللی هستند و نسبت به اینکه اساساً نگرش غربی به خصوص رویکرد آمریکایی در برخورد با مسائل حاکم باشد انتقادات جدی دارند. این دسته از کشورها معتقد هستند که در نظام بین‌المللی کنونی نقش اساسی را باید قوانین و موازین بین‌المللی، منشور سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان ملل و به طور خاص شورای امنیت در زمینۀ حل و فصل مسائل و بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا کنند. این نگاه دقیقاً در تقابل با رویکردی است که آمریکا در دورۀ زمامداری «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور تروریست آمریکا دنبال می‌کند. آمریکایی‌ها بر این باورند که باید نظام بین‌الملل و روندها در این زمینه بر مبنای خواسته‌ها، اهداف و منافع واشنگتن شکل بگیرد. طبیعتاً این دیدگاه واشنگتن به هیچ عنوان مورد نظر بسیاری از کشورهای جهان نیست و به همین دلیل شاهد هستیم که به تدریج روند همکاری‌ها و گسترش روابط بین کشورهای همسو و مخالف آمریکا در حال شکل‌گیری و توسعه است.

یکی از مظاهر این همکاری‌ها در زمینۀ مسائل نظامی، دفاعی و تسلیحاتی است. در این راستا برگزاری رزمایش قفقاز ۲۰۲۰ در جنوبِ روسیه با مشارکت ده‌ها کشور از جمله ایران برای نخستین بار، نشان می‌دهد کشورهایی که مخالفِ سلطۀ غرب هستند و قصد تقابل با یک جانبه گرایی، سلطه گرایی و هژمونی آمریکا را دارند در حال نزدیک‌تر شدن به یکدیگر و گسترش همکاری‌ها هستند. در این بین برگزاری رزمایش‌های مشترک از جمله بین روسیه، ایران و چین گام مهمی در راستایِ مقابله با سیاست‌های واشنگتن در سطحِ منطقۀ غرب آسیا محسوب می‌شود. رزمایش قفقاز بعد از برگزاری رزمایش مشترک دریایی در دریایِ عمان در سال گذشته بین روسیه، چین و ایران دومین تجربه در این زمینه به شمار می‌رود. نکتۀ دیگر اینکه آمریکایی‌ها اخیراً در چارچوب تلاش گسترده خود با هدف تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به بهانۀ فعال‌سازی مکانیسم ماشه مدعی شدند که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بازگشته و درنتیجه تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران نیز کماکان به قوت خود باقی خواهد ماند. به همین دلیل کاخ سفید به تهدید سایر کشورها در مورد هرگونه همکاری با ایران پرداخته است. طبیعتاً برگزاری رزمایش مشترک روسیه، چین و ایران نوعی دهن‌کجی و بی‌اعتنایی به این تهدید و خواسته آمریکا تلقی می‌شود و بیانگر آن است که کشورهای رقیب آمریکا که اکنون در زمرۀ قدرت‌های مشخص جهانی محسوب می‌شوند یعنی روسیه و چین به هیچ وجه قصد ندارند مطیع خواسته‌های نامعقول و غیرقانونی واشنگتن شوند و به همین دلیل بر گسترش همکاری‌ها با ایران و از جمله در زمینۀ تسلیحاتی تأکید کردند. کما اینکه در جریان سفر روز پنج‌ شنبه گذشتۀ (۵ مهر ۱۳۹۹) دکتر «محمدجواد ظریف»، وزیر خارجه ایران به مسکو و دیدار وی با «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه، لاوروف به صراحت تأکید کرد که روسیه کماکان به گسترش همکاری‌های خود با ایران در حوزه‌های مختلف ازجمله هسته‌ای و همکاری نظامی و تسلیحاتی ادامه خواهد داد. این امر بیانگر آن است که به‌رغم تهدیدات آمریکا، قدرت‌های جهانی هیچ اعتنایی به این تحریم‌ها ندارند و قصد دارند که روابط خود را ازجمله در زمینۀ نظامی و تسلیحاتی با ایران گسترش دهند. این مسئله در عین حال بیانگر افزایش وزن ایران در عرصۀ مناسبات و توازن قدرت درصحنۀ بین‌الملل است.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»