سفر حریری به قطر؛ نشانه‌ای از کاهش نقش عربستان در لبنان
«حسین آجرلو»، کارشناس مسائل غرب آسیا دربارۀ روابط قطر و لبنان گفت: «رابطه قطر و لبنان، رابطه‌ای نسبتاً نوپاست و از دهۀ ۷۰ که قطر از بریتانیا استقلال یافت، این روابط ایجاد شد. در واقع شکل‌گیری روابط به این صورت بود که بخشی از مردم لبنان برای امور کاری به قطر سفر می‌کردند و امرای قطر نیز تلاش می‌کردند که در برخی از پروژه‌های لبنان مشارکت داشته باشند.» وی ادامه داد: «البته نقش قطر قبل از جنگ ۳۳ روزه در لبنان تقویت شد. قبل از این جنگ و بعد از ترور رفیق حریری در سال ۲۰۰۵ شاهد بودیم که قطر به عنوان یک بازیگر وارد عرصۀ لبنان شد و با توجه به چالش‌هایی که آن مقطع در لبنان شکل گرفته بود قطر در قامت یک بازیگر مهم در این کشور ایفای نقش کرد.»
به گفتۀ این کارشناس، ریاست جمهوری میشل سلیمان بر اساس توافقی بود که در دوحه انجام شد و قطر به طور مشخص وارد ساحت سیاسی لبنان شد. آجرلو با اشاره به اینکه نقش قطر در آن زمان در لبنان تثبیت شد، ادامه داد: «این روند تا تحولات بهار عربی یعنی سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ ادامه داشت و پس از آن قطر با استفاده از شبکه الجزیره در پی آن شد که نقش‌آفرینی جدی‌تری در تحولات بهار عربی داشته باشد و در آن مقطع دوحه به عنوان یکی از ارکان مهم کشورهای عربی تبدیل شده بود.»
وی افزود: «نتیجۀ این نقش‌آفرینی قطر و نفوذ شبکه الجزیره در تحولات مصر و لبنان به وضوح قابل مشاهده بود.» این کارشناس مسائل غرب آسیا معتقد است با این وجود قطر نتوانست جایگاهی که در لبنان به دنبال آن بود را به دست آورد. آجرلو با بیان اینکه قطر در لبنان با رقبای جدی روبرو بود تأکید کرد: «ایران و سوریه از یک سو با گروه هشت مارس ارتباطات ویژه داشتند و جریان ۱۴ مارس به رهبری سعد حریری و مسیحیان حزب نیروهای لبنانی نیز به عربستان سعودی نزدیک بودند، لذا این شرایط، فضا را برای قطر سخت‌تر کرده بود.»
وی ادامه داد: «بعد از تحولات سوریه و کنار رفتن امیر حمد در قطر شاهد بودیم که با توجه به هجمۀ بالایی که از سوی عربستان و دیگر کشورهای عربی به دوحه وارد شد و همچنین فشارهای آمریکا، این کشور تا حدودی از مواضعش در قبال کشورهای عربی عقب‌نشینی کرد و مناسباتش را در قالب همکاری‌هایی با ترکیه در رابطه با تحولات جهان عرب دنبال می‌کرد.» این کارشناس در توضیح شرایط فعلی قطر در منطقه به تنش‌زدایی بین عربستان با این کشور اشاره کرد و افزود: «به نظر می‌رسد اکنون دوحه دوبارۀ این فرصت و فضا را به دست آورده که بازیگری‌اش را در لبنان تقویت کند، اما با توجه به تجربۀ این کشور و ظرفیت‌هایی که دارد با یک نوع محافظه‌کاری قدم در این مسیر گذاشته است.»
آجرلو با بیان این موضوع که اخیراً سعد حریری مسئول تشکیل کابینه شده است، تأکید کرد: «اما حریری توفیق نداشت که در لبنان اجماع لازم برای تشکیل کابینه را کسب کند، لذا وی به کشورهای مختلف منطقه از جمله امارات و قطر سفر کرد و قرار است به عراق نیز سفری داشته باشد.» به گفته این کارشناس اگرچه این کشورها جایگاه ویژهای در تحولات لبنان ندارند، اما با توجه به ظرفیت‌هایشان چه در حوزۀ رسانه و چه در حوزۀ کمک‌های مالی و عراق در حوزۀ مرجعیت شیعه می‌توانند تا حدودی در تحولات لبنان نقش آفرین باشند.
وی افزود: «سفرهای اخیر حریری به امارات و قطر نخست برای کسب حمایت‌های سیاسی و سپس با این هدف صورت گرفت که در داخل افکار عمومی را قانع کند که به عنوان نخست‌وزیر منتخب در پی کسب کمک‌های بین‌المللی برای کشورش است.» آجرلو توضیح داد: «به دنبال انفجار در بندر بیروت، اقتصاد لبنان آسیب جدی دید و به همین دلیل حریری به صورت جدی می‌خواهد حمایت اقتصادی برخی از کشورهای عربی منطقه را داشته باشد.» به گفته این کارشناس، نخست‌وزیر منتخب لبنان قصد دارد تا با این کمک‌های اقتصادی، یک وجهه سیاسی برای خود و با هدف حمایت بیشتر مردم کسب کند.
کارشناس مسائل غرب آسیا معتقد است از آنجایی که قطر با جمهوری اسلامی ایران نیز مناسبات خوبی دارد تأکید کرد: «شاید دوحه از این طریق بتواند تا حدودی فضای داخلی سیاسی میان گروه‌های مخالف را تلطیف کند.»
آجرلو در پاسخ به اینکه آیا سفر حریری به قطر و امارات بیانگر کمرنگ شدن نقش «محمد بن سلمان»، ولیعهد سعودی در تحولات لبنان است، گفت: «بن‌سلمان در اغلب پرونده‌های منطقه‌ای با چالش و مشکل مواجه شده که از جملۀ این پرونده‌ها، پروندۀ لبنان است، زیرا از زمان ربایش سعد حریری در عربستان و حبس خانگی وی، نقش عربستان به ویژه بن سلمان در بیروت بسیار تضعیف شد.» وی تأکید کرد که البته هنوز هم بین گروه ۱۴ مارس و ریاض رابطه‌ای جدی برقرار است.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :