راهبرد ترکیه برای صادرات پهپاد نظامی

ترکیه که می‌خواست از نظر تجهیزات جنگی خودکفا شود، طی چهار سال ۳۵ میلیارد دلار در صنایع دفاعی سرمایه‌گذاری کرد. ترکیه ضمن طی این مراحل، با سرمایه‌گذاری زیاد بر روی عناصر قدرت سخت خود، علاوه بر اینکه قدرت نرم خود را نیز گسترش می‌داد، به یک قدرت نظامی تبدیل شد. ترکیه با سرمایه گذاری‌های انجام شده در صنایع دفاعی و انجام مطالعات مؤثر در زمینۀ تحقیقات و توسعه، از نظر نظامی به یکی از کشورهای تأثیرگذار تبدیل شد. این کشور به ویژه در زمینۀ پهپادهای شناسایی و پهپادهای مسلح پس از آمریکا به یکی از مهم‌ترین کشورهای جهان مبدل شد. در حالی‌که آنکارا در سال‌های نخست قرن بیست و یکم، حدود هشتاد درصد از سخت افزارهای نظامی مورد نیاز خود را از طریق واردات تأمین می‌کرد، مدعی است این نسبت امروز تا بیست درصد کاهش یافته و در حال حاضر به یکی از صادر کنندگان در بخش صنعت دفاعی در سطح جهان تبدیل شده است.

ترکیه طی یک دهۀ گذشته نسبت به توسعه پهپاد در داخل کشور اقدام کرده است. آنکارا در مرحله اول خریدار پهپادهای آمریکایی و صهیونیستی بود. ولی از آنجایی که این کشور به شکل معمول با کردهای پ.ک.ک در جنوب این کشور درگیر است و استفاده از پهپاد برای آن‌ها اهمیت بسیاری دارد از این رو اقدام به توسعه پهپاد در داخل برای برآورد نیاز خود کرد. ترکیه به دو دسته پهپاد نیاز داشت. در مرحله نخست یک پهپاد کوچک شناسایی که با دست قابل پرتاب باشد و قابل بازیابی، زیرا کارشناسان و مستشاران ترکیه در بازدید از رژیم صهیونیستی به کاربرد موثر این پهپادها پی‌برده بودند. زیرا این پهپادها را یک سرباز در میدان نبرد به راحتی می‌تواند استفاده کند. دسته دوم پهپاد با توانایی پرواز در ارتفاع بالا برای گشت‌زنی در مرزهای جنوبی این کشور بود. این کشور به طراحی انواع مختلف هواپیماهای بدون سرنشین مدرن؛ پهپاد پرداخت که وزن آن‌ها از چند کیلوگرم تا پنج تن می‌رسد. ترکیه پس از آمریکا، روسیه، چین، رژیم صهیونیستی، پاکستان و ایران ششمین کشوری است که به طور مستقل پهپاد تهاجمی طراحی کرده و از آن در شرایط جنگی استفاده می‌کند. مشتریان اصلی جنگ‌افزارهای ترکیه کشورهای ترکمنستان، عمان و قطر هستند.

پهپاد بایراکتار TB2 با برخورداری از ویژگی‌های مؤثر، کشنده و قیمت مقرون به صرفه، ترکیه را به یکی از کشورهای پیشرو در فناوری پهپاد تبدیل کرده و راهبرد پهپادی ترکیه، توازن قدرت نظامی در غرب آسیا را به نفع آنکارا تغییر داده است. ارتش ترکیه در میدان جنگ از این پهپادها رادیکال‌تر، متراکم‌تر و در ناوگانی بزرگ‌تر استفاده می‌کند. برای مثال، در سوریه ناوگان پهپادی ترکیه به یک نیروی هوایی جدی تبدیل شد. این پهپادها در لیبی هم مورد استفاده قرار گرفته و موفقیت نظامی برای ترکیه به همراه داشته است. تأثیرگذاری پهپادهای مسلح و غیرمسلح ترک در لیبی و آذربایجان و ارمغان پیروزی برای هر دو کشور، باب تجارت برای شرکت‌های ترک را هم گشود. در این راستا لیبی و آذربایجان برای امضای قرارداد در پروژه‌های زیرساخت، انرژی و پیمانکاری به ارزش کل ۲۰ میلیارد دلار به شرکت‌های ترک روی آورده‌اند. اردوغان توازن قدرت در جنگ داخلی لیبی را به نفع دولت سراج تغییر داده و این را بیش از هر چیز نتیجه استفاده از پهپادهای ساخت ترکیه می‌داند. آنکارا پس از آنکه آمریکا و متحدانش از ارسال سیستم‌های هوائی پیشرفته و سلاح‌های تهاجمی به ترکیه خودداری کردند ساخت ادوات پرنده بدون سرنشین را آغاز کرد. اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه که از دست شرکای خود در ناتو عصبانی شده بود برنامه‌ای گسترده‌ای را برای توسعه شتابان مجموعه صنایع دفاعی ملی به راه انداخت.

اردوغان چندی قبل در کنفرانس مشترک مطبوعاتی با رئیس شورای ریاست جمهوری بوسنی به درخواست پهپادی عربستان از ترکیه اشاره و اعلام کرد ریاض درخواستی را در نزد آنکارا برای خرید پهپادهای مسلح از ترکیه مطرح کرده است. اردوغان حتی مدعی شد این کشور جزو ۳ یا ۴ کشور برتر جهان در زمینۀ ساخت هواپیماهای بدون سرنشین است و ترکیه به کشوری تبدیل شده که نیازهای خود را تأمین کرده و نیاز کشورهای هم‏پیمان خود در زمینه تجهیزات زمینی و دریایی را نیز تأمین می‌کند. وی مدعی شد که در حال ساخت ۶ زیردریایی پیشرفته هستیم و از سال ۲۰۲۲ هر سال یک زیردریایی تحویل خواهیم داد. ترکیه یکی از ۱۰ کشور جهان است که به طراحی و ساخت کشتی‌های جنگی خود می‌پردازد. پروژه‌های دفاعی این کشور بیش از ۷۰۰ پروژه بوده و این در حالی است که این تعداد در سال ۲۰۰۲ تنها ۶۲ پروژه بود. قدرتمند بودن در زمینۀ نظامی، اقتصادی و دیپلماسی یک ضرورت بوده و یک انتخاب به شمار نمی‌آید. ترکیه مجبور است که به بالاترین درجه بازدارندگی برسد و این موضوع برای تضمین امنیت ملی و دفاع از دوستانش ضروری است.

به اعتقاد «اسماعیل دمیر»، رئیس دفتر صنایع دفاع ریاست جمهوری ترکیه که از سوی آمریکا تحریم شده است، پروژه‌های بزرگ ترکیه در زمینۀ صنایع دفاع همچنان ادامه دارد. پهپادهایی که قادر به پرتاب موشک‌های هوا به هوا هستند، در راه بوده و هواپیمای جنگی ترکیه نیز در سال ۲۰۲۳ از آشیانه خارج خواهد شد. علاوه بر پهپادهای فعلی، پهپادهای بزرگ‌تری که قادر به حمل مهمات سنگین‌تر بوده و از توانایی پرتاب موشک‌های هوا به هوا برخوردارند، در راه هستند. اردوغان در حالی این خبر را می‌دهد که ترکیه ژست‌های متعددی را برای گشایش مجدد روابط به سوی عربستان و متحدین‌اش، بعد از سال‌ها تنش آغاز کرده است.

همکاری شرکت ترکیه‌ای وستل ( VESTEL ) با شرکت صنایع دفاعی عربستان موسوم به Advanced Electronics Company (AEC) در زمینۀ فروش پهپاد Karayel و قطعات الکترونیکی به عربستان از سال ۲۰۱۷ ادامه دارد. طبق گزارشی که در مجله دفاعی ترکیه (Defense Turk) منتشر شد شرکت عربستانی Intra Defense Technologies قرار است تا پایان سال ۲۰۲۱ با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیون دلاری کار تولید و نگهداری پهپاد‌های «کارایل» را در عربستان آغاز کند. از زمانی که دولت بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، عربستان را از استفاده از سلاح‌های آمریکایی در یمن و لیبی منع کرد، مقامات عربستانی برای رفع نیاز پهپادی خود به ترکیه روی آورده‌اند.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»