تلاش ترکیه برای تداوم حضور در لیبی و چشم‌انداز مذاکرات با مصر
تلاش ترکیه برای تداوم حضور در لیبی و چشم‌انداز مذاکرات با مصر
دکتر «رضا عابدی گناباد»، تحلیلگر مسائل ترکیه ضمن اشاره به مواضع و عملکرد ترکیه در رابطه با لیبی و حضور نظامی‌اش در این کشور، خاطرنشان کرد: «ترکیه در ابتدا به دلیل مسائل اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌هایی که در لیبی کرده بود از رژیم قذافی حمایت می‌کرد اما در پی نارضایتی‌های مردمی و بروز برخی اعتراضات علیه آن، ضمن تغییر برخی سیاست‌هایش و با حمایت از جریان‌های همفکر خود، دوباره به معادلات لیبی بازگشت.»
وی سیاست‌های ترکیه در لیبی را متأثر از منافع اقتصادی به ویژه در حوزۀ انرژی و سوخت‌های فسیلی و همچنین تسلط بر بخش‌هایی از مدیترانه با توجه به رقابت‌های موجود در این منطقه عنوان کرد و افزود: «ترکیه به دنبال حضور بلند مدت در لیبی است و یا اگر هم اجماعی برای خروج نیروهای خارجی از لیبی صورت بگیرد، حداقل تأمین منافع خود را تضمین کرده باشد.» این تحلیلگر مسائل ترکیه با اشاره به نقش‌آفرینی کشورهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در لیبی و تأثیر آن بر هرج و مرج و جنگ داخلی در این کشور، گفت: «در این شرایط و با توجه به برخی فشارهای بین‌المللی، ترکیه نشان داده که اگر منافعش در لیبی در خصوص نفوذ سیاسی و همچنین حضور در پروژه‌های اقتصادی - تجاری و عمرانی و انرژی تأمین شود، آمادگی خروج از لیبی را دارد.»
دکتر عابدی گناباد با بیان اینکه می‌توان سناریو بدبینانه‌تری را هم متصور شد، اضافه کرد: «اگر بحران در لیبی تشدید شود و هزینۀ حضور ترکیه در این کشور افزایش پیدا کند، با توجه به اینکه ترکیه بلندپروازی‌های گسترده‌ای را در نقاط مختلف آغاز کرده، ممکن است به دلیل افزایش هزینه‌های اقتصادی و تلفات نیروی انسانی تصمیم بگیرد از لیبی خارج شود.» وی ضمن اشاره به تلاش ترکیه برای حضور و ایفای نقش در برخی مناطق ازجمله در قره‌باغ و سوریه، گفت: «در داخل ترکیه این حضور نظامی و امنیتی توسط برخی از جریان‌های نه تنها اسلام‌گرا؛ بلکه جریان‌های ملی‌گرایی که اکنون متحد دولت آقای اردوغان هستند و بخش مهمی از ساختار جامعه، فرهنگ و افکار عمومی ترکیه را شکل می‌دهند نیز حمایت می‌شود. در واقع نگاه نوستالژیک به تاریخ امپراتوری عثمانی باعث شده جریان‌های ملی‌گرا با تلفیق با برخی نگرش‌های اسلام‌گرایانه از سیاست‌های توسعه‌طلبانه ترکیه پشتیبانی کنند.»
این تحلیلگر مسائل ترکیه در ادامه با اشاره به گفت‌وگوهای میان ترکیه و مصر و نقش آن در بحران لیبی، اضافه کرد: «میان ترکیه و مصر و به ویژه نوع نگاه آقای اردوغان و حزب عدالت توسعه با حکومت مصر اختلافات جدی وجود دارد. روابط این دو کشور، در سال‌های اخیر و بعد از کودتا در مصر، در ابعاد مختلف روابط عمدتاً متشنج و یا به‌طور خوش‌بینانه بسیار سرد بوده است.» دکتر عابدی گناباد پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا و هراس ترکیه نسبت به برخی مواضع به شدت انتقادی دموکرات‌ها علیه آنکارا و همچنین اعمال برخی تحریم‌ها را عاملی در راستای تلاش مقامات این کشور برای نزدیکی به مصر و حتی عربستان سعودی عنوان کرد و گفت: «مقامات ترکیه تلاش می‌کنند بتوانند با استفاده از کارت منطقه‌ای و ظرفیت خود تا حد امکان مانع تلاش‌های آمریکا و برخی محافل در غرب و حتی اتحادیه اروپا که در مهار ترکیه در شرق مدیترانه با دموکرات‌ها هم‌داستان هستند، شوند.»
وی تأکید کرد: «به نظر می‌رسد مجموعۀ این عوامل باعث تلاش برای آغاز مذاکره میان مصر و ترکیه و یک سلسله نزدیکی‌هایی بین آن‌ها شد.» در ادامه، این استاد دانشگاه به تعویق گفت‌وگوهای امنیتی میان مصر و ترکیه اشاره کرد و ادامه داد: «به دلیل اختلافات میان جریان السیسی و اردوغان، همچنان یخ روابط شکسته نشده است. ضمن اینکه فعالیت‌های ترکیه در شرق مدیترانه، ازجمله فعالیت‌های نفتی و اکتشافی آن و همچنین عملکردش در لیبی عملاً باعث شد که دوباره تنش‌ها بین دو طرف تا حدودی افزایش پیدا کند و مذاکرات امنیتی متوقف شود.» این استاد دانشگاه در عین حال با اشاره به اعلام آمادگی وزیر خارجه مصر برای گفت‌وگو با ترکیه، دو طرف را ناگزیر از مذاکره بر سر مسائل و منافع مشترک در مدیترانه و شمال آفریقا ارزیابی کرد و گفت: «به نظر می‌رسد در ادامه با فروکش کردن این اختلاف‌ها و حاکمیت نگاه واقع‌گرایانه در دو طرف و مشخص شدن سیاست دقیق بایدن در این منطقه و به ویژه شمال آفریقا و مدیترانه شاهد نزدیکی مصر و ترکیه خواهیم بود.»
وی تأکید کرد: «اگر ترکیه می‌خواهد به دنبال نفوذ و جای پا در شمال آفریقا و جهان عرب باشد، قطعاً باید با مصری‌ها کار کند و از طرف دیگر هم مصری‌ها بالاخره منافعی را در لیبی و مدیترانه دارند و مبادلات تجاری را هم با ترکیه دنبال می‌کنند؛ که آن‌ها را ناگزیر می‌کند با ترکیه تعامل داشته باشند. سرمایه‌گذاری‌های مشترکی که به ویژه ترکیه در مصر دارد قطعاً این دو کشور را به هم نزدیک خواهد کرد.» این کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به مشکلات اقتصادی مصر و نیازمندی‌اش به سرمایه‌گذاری ترکیه در آن، ادامه داد: «مصری‌ها قطعاً نسبت به تحولات لیبی حساس‌اند و نگران هستند که بحران و مسائل لیبی به داخل کشورشان منتقل شود؛ بنابراین احتمال اینکه در آینده نزدیک شاهد آغاز مذاکرات و به نوعی بازتعریف همکاری بین مصر و ترکیه، دو بازیگر فعال در معادلات لیبی باشیم وجود دارد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :