اخوان و نگاه راهبردی ترکیه در مذاکرات با مصر
اخوان و نگاه راهبردی ترکیه در مذاکرات با مصر
دکتر «رضا عابدی گناباد»، تحلیلگر مسائل ترکیه با اشاره به مذاکرات صورت گرفته میان ترکیه و مصر پس از هشت سال وقفه و با هدف عادی‌سازی روابط دیپلماتیک، خاطرنشان کرد: «قابل پیش‌بینی بود که دو کشور بنا به برخی ملاحظات و منافعی که دارند ناگزیر به گفت‌وگو و مذاکره و نزدیک شدن به یکدیگر هستند.»
وی با بیان اینکه نگاه ترکیه به مسائل سیاست خارجی ایدئولوژیک نیست، در رابطه با سیاست احتمالی این کشور نسبت به جریان اخوان‌المسلمین، گفت: «این کشور حتی در خصوص مسائل جهان اسلام، فلسطین، اویغورها و اخوان‌المسلمین بر اساس منافع و شرایط مختلفی که در آن قرار می‌گیرد تصمیمات خاصی را می‌گیرد و عموماً نگاه دائمی و ثابتی را شاهد نیستیم؛ آن‌ها از کارت‌های مختلفی که در بازی سیاست دارند بر اساس مصالح و منافع خود استفاده می‌کنند.» این استاد دانشگاه به برخی مواضع ترکیه در سیاست خارجی این کشور اشاره کرد که در آن‌ها تصمیمی فارغ از ایدئولوژی گرفته است و افزود: «این کشور بعد از کودتا مواضع بسیار تندی علیه السیسی گرفت و رسانه‌های آن هم رژیم او را نامشروع می‌دانستند؛ اما سران ترکیه به مرور متوجه شدند که شرایط داخلی مصر، منافع غرب و رژیم صهیونیستی ایجاب نمی‌کند که اخوان دوباره به قدرت برگردد و به نوعی دورۀ مبارک تداعی می‌شد.»
دکتر عابدی با تأکید بر اینکه آمریکا و رژیم صهیونیستی با همراهی برخی کشورهای عرب منطقه اجازه نخواهند داد جریان‌های اسلامی، مانند اخوان المسلمین، در کشورهای منطقه قدرت بگیرند، ادامه داد: «تحولات اخیر این پیام را برای ترکیه داشته است که باید بر سر منافع بلند مدتش با مصر سازش کند؛ چرا که ترکیه به هر حال نیاز دارد روابطش را با عربستان سعودی و کشورهای عربی ترمیم کند.» این تحلیلگر مسائل ترکیه به برخی تنش‌ها میان ترکیه و دولت بایدن ازجمله به رسمیت شناختن نسل‌کشی ارامنه از سوی عثمانی اشاره کرد و گفت: «با توجه به شکافی که میان ترکیه و دموکرات‌ها در آمریکا وجود دارد و مواضعی که بایدن و گروهش آشکارا ضد اردوغان داشته‌اند، ترکیه نگرانی‌هایی نسبت به شرایط موجود احساس می‌کند و به این نتیجه رسیده که باید بر اساس واقعیت‌های میدانی سیاست‌های خود را بازنگری کند.»
وی نیاز اقتصادی متقابل مصر و ترکیه به یکدیگر را ازجمله دغدغه‌های مورد توجه رهبران دو کشور عنوان کرد و یادآور شد: «باید شرایط اقتصادی و مشکلات معیشتی فعلی و همچنین بحران کرونا که در مصر باعث آسیب جدی به صنعت توریسم و سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این کشور شده است را هم در نظر گرفت. هرچند که در خصوص ترکیه هم شاهد این آسیب‌ها هستیم؛ اما مصر به سرمایه‌گذاری شرکت‌های ترکیه‌ای نیاز جدی دارد.» دکتر عابدی مسائلی که مصر با ترکیه در شرق مدیترانه دارد؛ ازجمله بحث خطوط دریای سرزمینی و حضور ترکیه در لیبی و اهمیت آن برای مصر را از دیگر مسائل مهمی برشمرد که ترکیه و مصر را به یکدیگر نزدیک می‌کند و تأکید کرد: «با توجه به اهمیت این مسائل برای ترکیه، این کشور ناگزیر به نادیده گرفتن برخی مسائل است.»
وی در رابطه با عملکرد متغیر اخوان المسلمین در روابط خارجی ترکیه و سیاست آیندۀ این کشور نسبت به برخی کشورها ازجمله قطر و همچنین اعمال برخی محدودیت‌ها بر اعضاء و هواداران این گروه، گفت: «البته باید در نظر داشت ترک‌ها هیچ‌گاه به سمت حذف اخوان المسلمین نخواهند رفت و روابطش را با آن‌ها حفظ و در مواردی هم از کارت آن‌ها برای اعمال فشار بر کشورهای مختلف عربی و امتیازگیری و تقویت نیروهای نزدیک به خود استفاده خواهند کرد.» این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه اندیشۀ حاکم بر حزب عدالت و توسعه را باید در زمرۀ جریان اسلام لیبرال و یا اسلام محافظه‌کار یا به اعتقاد برخی پژوهشگران پسا اسلام‌گرا قرار داد، اضافه کرد: «آن‌ها به لحاظ ارتباطات تشکیلاتی و رفت و آمدها و تأثیراتی که از اخوان به ویژه اخوان مصر و متفکران آن داشته‌اند قطعاً نمی‌توانند اخوان را کنار بگذارند، اما این واقعیت میدانی را متوجه شده‌اند که ساختار دیکتاتوری در جهان عرب و رویکرد کشورهای غربی، اجازۀ قدرت گرفتن اخوان را نمی‌دهند؛ بنابراین ناچار است با دراز کردن دست دوستی به سمت مصر، توازنی در سیاست خارجی خود ایجاد کند تا مصالح و سیاست‌هایش در منطقه را پیش ببرد.»
دکتر عابدی با اشاره به تبعات اصرار بر مواضع پیشین ترکیه در خصوص کودتا در مصر؛ ازجمله تضعیف منافعش در مصر و شمال آفریقا و فاصله‌گیری عربستان از ترکیه، گفت: «بعد از سال ۲۰۱۰ که برخی چهره‌ها از دولت حذف شدند، سیاست خارجی اردوغان از به صفر رساندن تنش‌ها فاصله گرفت و خیزش‌های عربی باعث شد ترکیه به سمت سیاست‌های تهاجمی پیش رود و مداخلات خود را در منطقه افزایش دهد. به نظر می‌رسد اکنون این کشور در تلاش است که به نوعی تنش‌ها را مدیریت کند.» وی همچنین با توجه به مشکلات داخلی ترکیه و نزدیک بودن انتخابات در این کشور تصریح کرد: «بعد از بحران کرونا ترکیه به شدت دچار مشکلاتی شده است. رشد اقتصادی آن کاهش یافته و شاهد رشد فقر و بیکاری و کاهش ارزش لیر هستیم. اقتصاد این کشور مبتنی بر گردشگری و تولید بود و محدودیت‌های همه‌گیری این بیماری بر وضعیت اقتصادی ترکیه اثر گذاشته است؛ بنابراین ترکیه به فراهم کردن زمینۀ ثبات و خروج از برخی تنش‌ها نیاز دارد تا بتواند در این بحران اقتصادی صادرات خود را افزایش دهد و امتیازی را برای بهره‌برداری در عرصۀ داخلی داشته باشد.»
این تحلیلگر مسائل ترکیه توضیح داد: «برخی سیاست‌ها در ترکیه مانند بازداشت‌های بعد از کودتا، برخوردها با جریان‌های روشنفکری، نهادهای مختلف ازجمله حقوق بشری و کردها باعث شده صدای مخالفان رساتر از گذشته باشد. ادامۀ این وضعیت به جایگاه و منافع اقتصادی ترکیه و اعتبار حزب عدالت و توسعه در داخل کشور آسیب خواهد زد و اردوغان دچار مشکلات بیشتری خواهد شد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :