ریشۀ نگرانی‌ها در مورد تأثیر «برگزیت» بر آیندۀ اتحادیه اروپا
ریشۀ نگرانی‌ها در مورد تأثیر «برگزیت» بر آیندۀ اتحادیه اروپا
سیاست خارجی بریتانیا پس از برگزیت در اروپا بر همکاری با آلمان و فرانسه با تمرکز بر سیاست خارجی، دفاعی و امنیتی اتحادیه اروپا می‌باشد. این همکاری در شکلی حداکثری، در قالب شرکت در فرایند گفت‌وگو و تصمیم‌سازی، و در شکلی حداقلی، همراهی گفتمانی با تصمیمات کلان امنیتی و سیاسی اتحادیه اروپا در قبال بازیگرانی مانند روسیه، آمریکا، چین و ایران بوده است.
در خارج از اروپا نیز اولویت‌های بریتانیا، نزدیکی به آمریکا به عنوان همکار راهبردی به خصوص در محورهای سیاسی و امنیتی، برطرف کردن نگرانی کشورهای خلیج فارس از نفوذ ایران و در عین حال تأکید و تلاش برای حفظ برجام است. علاوه بر این، بریتانیا در غرب آسیا به تعهدات مقابله با چالش‌های جهانی مانند تروریسم و خطر اشاعۀ تسلیحات، مهاجرت و پناه‌جویی به شکل اعلامی پایبند بوده است. این رویکردها نیز در قالب همان نگاه و سیاست اتحادیه‌ای پیگیری می‌شد و الان در همان چارچوب قابل درک است. حال سؤال اینجاست که به‌رغم این همسویی سیاسی و امنیتی، ریشۀ نگرانی‌های عمده دربارۀ تأثیر برگزیت بر آیندۀ اتحادیه اروپایی از کجا نشأت می‌گیرد؟
به نظر می‌رسد شرایط پیش‌رو از این جهت برای نخبگان اروپایی نگران کننده باشد که برگزیت تضعیف هویت اتحادیه اروپا و قدرت اجتماعی آن را به دنبال خواهد داشت. برگزیت اگرچه نه به عنوان تنها متغیر، بلکه به عنوان یکی از عوامل اصلی افول قدرت اجتماعی اتحادیه اروپایی و در نتیجۀ تضعیف هویت آن در نگاه شهروندان اروپایی و دولت‌ها و شهروندان غیراروپایی تلقی می‌شود. اثبات این ادعا، بر اساس سه استدلال قابل طرح است:
- نخست، بدبینی فزایندۀ شهروندان اروپایی به کارآمدی اتحادیه در درون اروپا و در نتیجه بی‌میلی به سهیم کردن توانایی ملی‌شان در عرصۀ اقتصادی و دیگر منابع حیاتی با باقی کشورهای اتحادیه اولین استدلال در این زمینه است. تشدید این مسئله در زمان طرح دلایل و مناظره‌های ملی دربارۀ ناکارآمدی اتحادیه برای افزایش اعتبار اقتصاد ملی از جمله بریتانیا قابل توجه بود.
- دوم، هم‌زمان با طرح نهایی برگزیت، مشکل حفظ اعتبار بین‌المللی اتحادیه در وضع یا حفظ یک سیاست منسجم در حل و فصل مسائل جهانی مانند پناه‌جویی، بحران پاندمی کرونا در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت مورد توجه اروپاییان و جهانیان قرار گرفت. امری که بر تضعیف هویت این اتحادیه و کاهش قدرت اجتماعی آن تأثیر عمیقی بر جای گذاشته است. این گونه مسائل در سال‌های آینده به اشکال مختلف و در دیگر نهادهای سیاسی فعال اتحادیه امکان بروز و ظهور جدی دارد.
- سوم، یکی از محورهای جدی مطالبه برای برگزیت؛ اشاره به تشدید بی‌میلی در حفظ و ارتقای عملکرد نهادها و رژیم‌های فعال بین‌المللی با محوریت اروپایی از سوی سیاستگذاران بریتانیایی و در نتیجه فاصله گرفتن از ارزش‌های اساسی مانند همکاری در حل موضوعات زیست محیطی، مواد مخدر، مهاجرت، کنترل تسلیحات و… بود. این مسئله در برخی دیگر از کشورهای اروپایی نیز شنیده می‌شود. آنچه می‌تواند این مطالبات را به تأخیر بیاندازد، کارآمدی نهاد اتحادیه اروپا در بخش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، دفاعی - ا منیتی و در نهایت مسائل بین‌المللی است.
نکتۀ قابل توجه در تضعیف هویت اروپایی و در نتیجه کاهش قدرت اجتماعی اتحادیه اروپا این است که عمدۀ ادبیات موجود دربارۀ سناریوهای آیندۀ نظم و نظام بین‌الملل در حالتی برای این اتحادیه جایگاه و نقش قابل توجه در نظر گرفته که این اتحادیه بتواند ویژگی اجتماعی قدرت خویش را در کنار قدرت مادی خود یعنی داشتن حداقل سهم فعلی از اقتصاد جهانی به علاوه توانمندی نظامی - امنیتی داشته باشد. این مسئله بعد از نهایی شدن برگزیت چشم‌انداز روشنی ندارد و محل تردید نخبگان فکری و علمی اروپایی قرار گرفته است. به نظر می‌رسد احیای انسجام هویتی اتحادیه اروپایی بعد از برگزیت بیش از هر چیزی نیازمند رهبران اروپاگرا است. رهبران اروپاگرایی که علاوه بر اصل قرار دادن هویت اروپایی در کنشگری خود، با تأکید بر شرایط فعلی این اتحادیه که با زوال هویتی و تضعیف قدرت اجتماعی مواجه است، همراهی داخلی و بین‌المللی در حل مسائل این اتحادیه را نسبت به مسائل ملی در اولویت قرار دهند. البته نباید از یک متغیر بیرونی در این ارتباط یعنی آمریکا به عنوان شریک راهبردی اروپا غافل شد. به هر میزان که رئیس‌جمهوری با باور یا عدم باور به کارآمدی سیاسی، اقتصادی و امنیتی اروپای متحد در کاخ سفید مستقر شود، زوال و تضعیف اتحادیه می‌تواند با تأخیر یا تسریع انجام شود.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :