تحلیلی بر انتخابات پارلمانی عراق

در مدت کوتاهی که از انتخابات سپری می‌شود، تحلیل‌های مختلفی پیرامون نتایج انتخابات عراق در محافل سیاسی و رسانه‌ای منطقه و بین‌الملل ارائه شده است. وجه مشترک این تحلیل‌ها که بعضاً به نوعی همسو با دیدگاه‌های آمریکایی است، روی دو محور متمرکز است:

1. بزرگ‌نمایی حواشی انتخابات از جمله مشارکت پایین و تقلب در آن.
2. شکست جبهه مقاومت و جریان شیعی در انتخابات عراق.

این در حالی است که اگر انتخابات عراق و نتایج حاصل از آن را در بستر تحولات و شرایطی که در آن انتخابات برگزار شد، مورد کنکاش قرار دهیم به نکات قابل توجهی می‌رسیم. اینکه برخی‌ها در مراکز و اندیشکده‌های آمریکایی و اروپایی و همچنین در محافل عربی منطقه تلاش می‌کنند با برخی مفروضات ذهنی انتخابات عراق را شکست جریان مقاومت، مشارکت پایین مردم و تقلب در انتخابات خلاصه کنند، چیزی جز تحریف برآیندهای حاصل از این انتخابات نیست.

انتخابات پارلمانی عراق نکات برجسته و حائز اهمیتی دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

• نخست، پیروزی ملت و کشور عراق در مقابل شکست آمریکا، برجسته‌ترین نکته انتخابات پارلمانی عراق است. از ماه‌ها قبل ایالات متحده با همراهی انگلیس، اتحادیه اروپا، سازمان ملل متحد، برخی رژیم‌های هم‌جوار عربی و بعضی جریان‌های همسو با کاخ سفید در داخل عراق، تلاش‌های گسترده‌ای را در قالب پروژه، مشخص امنیتی - سیاسی به کار گرفته بودند تا مانع برگزاری انتخابات پارلمانی شوند و می‌خواستند حتی اگر این انتخابات هم برگزار شد مردم در آن مشارکت نکنند و اگر هم مردم مشارکت کردند، بر روند و نتایج انتخابات اثر بگذارند. این پروژه می‌کوشید به طرق مختلف با ممانعت یا اخلال در روند برگزاری انتخابات در موعد مقرر، عراق را در وضعیت ابهام و بلاتکلیفی سیاسی قرار دهد تا بتواند ضمن تسهیل پیشبرد سناریوهای گوناگونی که از قبل طراحی شده بود، زمینه را برای روی کار آوردن دولتی مد نظر آمریکا چه از طریق کودتا و چه روش‌های دیگر، فراهم نماید. این در حالی است که با ورود مرجعیت دینی و پافشاری احزاب و جریان‌های سیاسی و گروه‌های مقاومت مبنی بر برگزاری انتخابات در ۱۸ مهر ماه، پروژۀ مذکور آمریکا که از ابعاد پیچیده و خطرناکی برخوردار بود و در چهارچوب عملیات روانی و رسانه‌ای گسترده دنبال می‌شد، کاملاً شکست خورد.
• دوم، پیروزی گفتمان اسلامی و جبهۀ مقاومت، دومین نکتۀ برجسته انتخابات عراق است. شیعیان، اهل سنت و اکراد، سه جریان بزرگ و اصلی انتخابات عراق بودند. شیعیان شامل ائتلاف الفتح وابسته به هادی عامری، دولت قانون وابسته به نوری مالکی، ائتلاف سائرون به رهبری مقتدی صدر و ائتلاف قوای وطنی وابسته به حیدر عبادی و سید عمار حکیم که شعار آنان وحدت ملی و مقابله با اشغالگری بود، در مجموع توانستند ۱۷۹ کرسی پارلمان عراق را که معادل ۵۲ درصد کرسی‌هاست، به خود اختصاص دهند. اهل سنت که عمدتاً در قالب دو ائتلاف التقدم وابسته به محمد الحلبوسی و ائتلاف العزم وابسته به خمیس خنجر در رقابت‌های انتخاباتی حضور داشتند، ۷۳ کرسی معادل ۲۲ درصد از کرسی‌های پارلمان را کسب کردند. اکراد هم که در قالب سه ائتلاف اتحادیه میهنی کردستان به همراه گوران - تغییر، ائتلاف حزب دموکرات کردستان؛ پارتی و ائتلاف نسل نو در انتخابات شرکت کردند، ۷۲ کرسی یعنی معادل ۲۱ درصد از کرسی‌های پارلمان عراق را به دست آوردند.

این در حالی است که فهرست اختصاصی و مورد حمایت آمریکا تنها ۹ کرسی پارلمان را به دست آورد! در همین حال بسیاری از چهره‌های شاخص از جمله عدنان زرفی، سلیم جبوری، اسامه نجفی و … که وابستگی آن‌ها به آمریکا مشهود بود، از راه‌یابی به پارلمان بازماندند.

• سوم، پیروزی بزرگ مقتدی صدر در انتخابات پارلمان هرگز به معنای پیروزی گفتمان یا رویکردی که در مقابل سایر ائتلاف‌های شیعی و گروه‌های مقاومت قرار دارد، نیست. با وجود همۀ اختلاف نظرهایی که بین مقتدی صدر با سایر شخصیت‌ها و جریان‌های شیعی و مبارز عراقی وجود دارد، این نکته را نباید فراموش کرد که جریان تحت رهبری مقتدی صدر همواره ذیل گفتمان اسلامی، ضدآمریکایی و ضدصهیونیستی در عراق تعریف می‌شود. ضمن اینکه خاندان صدر نیز جزو خاندان‌های ریشه‌دار، اصیل و مبارز عراقی محسوب می‌شود که در راه مبارزه با رژیم استبدادی صدام و تروریسم، شهدای زیادی را تقدیم عراق کرده است. در جریان نشست اخیر اربیل که با هدف به اصطلاح بررسی ساز و کارهای عادی‌سازی رابطه رژیم صهیونیستی با عراق برگزار شد، مقتدی صدر جزو معدود رهبران برجسته عراقی بود که موضع شدید اتخاذ و اعلام کرد عراق به هیچ وجه روابط خود را با رژیم صهیونیستی عادی نمی‌کند.

اینکه مقتدی صدر بعضاً با برخی احزاب شیعی و جمهوری اسلامی ایران اختلاف نظر دارد، موضوع قابل انکاری نیست، اما اختلافات مذکور تاکتیکی و بر سر روش‌هاست و نه راهبردی و پیرامون محتوا و ماهیت موضوعات مورد اختلاف. بنابراین برخلاف انتظار آمریکایی‌ها، مقتدی صدر که ۷۰ کرسی پارلمان را در اختیار دارد، در فرآیند تشکیل دولت جدید، وارد مسیر خصمانه و تنش‌زا با جبهه مقاومت و سایر فراکسیون‌های شیعی در پارلمان که بلوک چشمگیری در اختیار دارند، نخواهد شد. باید توجه نمود در فرآیند تشکیل دولت در عراق، شاخص اجماع بیش از اکثریت کارایی دارد و اثرگذار است.

اتمام روند روز رأی گیری و قطعی شدن نتایج تعداد کرسی‌های پارلمان، به معنای پایان انتخابات نیست. فعلاً بخش مهمی از فرآیند انتخابات که شامل انتخاب نخست‌وزیر است، باقی مانده است. از صبح فردای پایان رأی‌گیری، نیروهای بیگانه از جمله آمریکا و اروپا و برخی کشورهای عربی منطقه تلاش‌های جدیدی برای اثرگذاری بر روند انتخاب نخست‌وزیر شروع کرده‌اند. دامن زدن به اختلافات و منازعات شیعی - شیعی مهم‌ترین شگرد آمریکا برای اثرگذاری بر روند انتخاب نخست‌وزیر است که هیچ چیز به اندازۀ اتحاد راهبردی جریان‌های شیعی در پارلمان نمی‌تواند این پروژه آمریکایی را ناکام بگذارد.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»