کواد؛ مشارکت راهبردی در تقابل نرم با چین

نگرانی از ایجاد پایگاهِ نظامی توسط چین در حوزۀ جنوبی اقیانوس آرام، از جمله دلایل تشکیل این جلسه بود. گروه کواد هدف خود را تعهد به یک اقیانوس آرام آزاد، باز و فراگیر، اعلام کرده‌اند. البته گروه کواد تا سال ۲۰۱۷، جلسۀ دیگری نداشت و در این سال، در حاشیه اجلاس سران آسیای شرقی، مقامات ارشد این گروه با یکدیگر دیدار کردند.

هند و چین دارای طولانی‌ترین مرز در جهان هستند و حتی تنش‌هایی نیز داشته‌اند؛ مانند کشته‌شدن ۲۰ سرباز هندی در سال ۲۰۲۰ توسط سربازان چینی. استرالیا و چین نیز پس از درخواست استرالیا برای تحقیق دربارۀ نقش آزمایشگاه ووهان در انتشار ویروس کووید -۱۹، در مسیر تقابل گام برداشتند و پیمان امنیتی استرالیا با آمریکا و انگلستان، از مصادیق این تقابل است. ژاپن و چین نیز دارای اختلافات دریایی هستند و جزایر سنکاکو از جمله این مناقشات است. آمریکا نیز نگران گسترش نفوذ اقتصادی - فناوری چین در جهان است و به خصوص راهبرد ساخت چین ۲۰۲۵ را تهدیدی جدی برای موقعیت خود در اقتصاد سیاسی بین‌المللی ارزیابی می‌کند.

می‌توان از جمله دغدغه‌های اصلی گروه کواد به ایجاد الگویی بدیل برای وام‌های اعطایی چین به پروژه‌های زیربنایی حوزۀ اقیانوس آرام و مقابله با نفوذ جهانی چین از طریق ایجاد مسیرهای ریلی و دریایی برای اتصال به آسیای مرکزی، اروپا و آفریقا و دیپلماسی واکسن چین اشاره کرد. افزون بر این، ایجاد یک زنجیرۀ تأمین نیمه رسانا برای ترسیم و شناسایی و نگاشت آسیب‌پذیری‌ها و دسترسی امن به نیمه رساناها و اجزای حیاتی آن‌ها در رابطه با تکنولوژی ۵ G نیز در دستور کار کواد قرار دارد. در زمینۀ فضایی نیز این گروه قصد دارد تا با ایجاد کارگروهی جدید در زمینۀ فناوری فضایی، همکاری کنند تا راه‌های تبادل داده‌های ماهواره‌ای رصد زمین و تجزیه و تحلیل خطرات تغییرات آب و هوایی را به بحث بگذارند. گروه کواد روی واکسن کووید -۱۹ نیز تمرکز ویژه‌ای داشته و بایدن، همکاری گروه کواد را در زمینۀ تولید یک میلیارد دوز واکسن در هند تا پایان سال ۲۰۲۲ نیز اعلام کرده است.

تاکنون چین بیانیه رسمی در قبال نشست‌های گروه کواد منتشر نکرده است و واکنش‌های آن بیشتر به صورت پیش‌بینی شکست گروه کواد یا تأکید بر فراگیری بوده است. در واقع چین راهبرد اصلی خود یعنی نفوذ با کمترین تنش آشکار سیاسی - نظامی را پیش می‌برد، اما در سوی مقابل، می‌توان از محتوای صحبت‌های کواد دریافت که راهبرد بلند مدتِ ساخت چین ۲۰۲۵، مهم‌ترین محور مقابله گروه کواد با چین است به طوری که تأکید روی فناوری‌های نوظهور و گشایش زنجیره‌های تأمین جدید به عنوان محور اصلی همکاری گروه کواد، مطرح می‌شود.

حتی می‌توان خروج ایالات متحده از افغانستان و این گمانه مبتنی بر گشایش عرصه جدیدی از تقابل چین و آمریکا را نیز در این راستا تفسیر کرد که زمین‌های بازی جدیدی را برای مقابله با نفوذ چین در جهان، ایجاد می‌کند و همان تقابل میان چینی‌سازی و آمریکایی‌سازی جهان است. البته این تقابل در عرصۀ فناوری - اقتصادی بیشتر جریان دارد. اگرچه آمریکا با ژاپن و استرالیا معاهدات دفاعی دارد و کشورهای کواد به صورت دوره‌ای مانورهای نظامی مشترک انجام می‌دهند، اما کواد یک اتحاد نظامی نیست و پیمان رسمی دفاعی بین همه چهار کشور، وجود ندارد. با این حال، می‌توان آن را به مثابه یک مشارکت راهبردی و متمرکز بر چین در نظر گرفت. در واقع، امنیت دریایی، بزرگترین چالش نزد کواد به حساب می‌آید چون چین در منطقۀ هند و اقیانوس آرام، تأسیسات نظامی و آبراه تجاری ایجاد کرده است که اعضای کواد آن را یک تهدید بالقوه برای تجارت و مسافرت آزاد، قلمداد می‌کنند. با این وجود، هر یک از چهار کشور، روابط تجاری کلیدی خود را با چین دارند و از این روی، این گروه نیز بر مسیر تقابل نرم به پیش می‌رود.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»