اهداف و انگیزه‌های سفر منطقه‌ای بن‌سلمان
اهداف و انگیزه‌های سفر منطقه‌ای بن‌سلمان
بن‌سلمان در حالی سفر منطقه‌ای خود را از عمان آغاز و در کویت به پایان رساند که عربستان در سال‌های اخیر با شرایط سختی در صحنۀ سیاست داخلی و خارجی مواجه بوده است. از همین رو، ولیعهد سعودی از تور منطقه‌ای خود اهداف و انگیزه‌های مختلفی داشته است. او درصدد بود تا در آستانۀ برگزاری چهل و دومین اجلاس سالانۀ شورای همکاری خلیج فارس، اهداف داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی سیاست خارجی خود را از طریق سفر به کشورهای عضو این شورا که البته با یک بزرگ‌نمایی رسانه‌ای نیز همراه بود، پیش ببرد.
شرایط ناپایدار و نامطلوبی که عربستان در منطقه با آن مواجه شده است، متأثر از عوامل متعددی است که بخش مهمی از آن‌ها ناشی از سیاست‌ها و اقدامات جاه‌طلبانه‌ای می‌باشد که بن‌سلمان از زمان تصدی وزارت دفاع عربستان در سال ۲۰۱۵ و انتصاب به ولیعهدی این کشور در سال ۲۰۱۷ اتخاذ نموده است. تداوم جنگ یمن، حمایت از جریان‌های بحران‌آفرین و ناامن‌ساز در برخی کشورهای عربی و رقیب، دامن زدن به خشونت‌های قومی، فرقه‌ای و مذهبی در منطقه، سرکوب و بازداشت بسیاری از روشنفکران، نویسندگان، فعالان مذهبی، سیاسی و مدافعان حقوق بشر در داخل عربستان، سرکوب شاهزادگانی که مخالف ولیعهدی بن‌سلمان بودند و نیز فرار از مجازات و پاسخگویی در قبال قتل خاشقچی از جمله اقدامات و موضوعاتی است که نه تنها باعث بدنامی و شکنندگیِ جایگاه شخص بن‌سلمان شده است، بلکه به انزوای سیاسی عربستان در خارج از کشور انجامیده و موقعیت و جایگاه این کشور در منطقه و جهان را متزلزل ساخته است.
ولیعهد عربستان که در حقیقت حاکم بالقوه و دوفاکتوی این کشور نیز محسوب می‌شود به دنبال ارتقای سطح نقش‌آفرینی خود در منطقه از طریق بهبود چهرۀ سیاسی مخدوش شده‌اش و رفع اختلافات ژئوپولیتیک و تحکیم مناسبات خارجی با متحدان عربی عربستان سعودی است که در سال‌های اخیر با تعدادی از آن‌ها از جمله قطر و امارات پرتنش و واگرا شده است. عربستان سعودی در طی یک سال اخیر این موضوع را به وضوح لمس کرده است که نباید به هم‌پیمانی با آمریکا امید چندانی داشته باشد. دربار سعودی و شخص بن‌سلمان به خوبی متوجه شده‌اند که در چالش‌های منطقه‌ای، آمریکا شریک مورد اعتمادی نیست و همان طور که در یک سال اخیر نیز نشان داده، نمی‌توان روی کاخ سفید حساب باز نمود. این مسئله فقط به روی‌کار آمدن بایدن و دولت دموکرات در آمریکا نیز مربوط نیست بلکه ناشی از فرآیندها و روندهای سیاستگذاری در ایالات متحده است که به کشورهای عربی و به خصوص عربستان سعودی نگاه منفعت‌طلبانه دارد؛ چیزی که ترامپ، رئیس‌جمهور تروریست سابق آمریکا با زبان ساده و عامیانه آن را به گاو شیرده تعبیر نمود!
بن‌سلمان که متولی اصلی پیگیری ابتکار چشم‌انداز ۲۰۳۰ و پروژۀ ۵۰۰ میلیارد دلاری نئوم است، می‌داند که این چشم‌انداز بدون مشارکت و همراهی کشورهای عربی حاشیۀ خلیج فارس به سرانجام مطلوب و مورد انتظار نمی‌رسد. در چهارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰، قرار است شهر جده به پایتخت سیاسی، تجاری، مذهبی، رسانه‌ای و مرکز ورود گردشگران خارجی به عربستان سعودی تبدیل شود؛ بنابراین وی با سفر به کشورهای حاشیۀ خلیج فارس درصدد برنامه‌ریزی و رایزنی با شرکت‌های خارجی برای انتقال دفاتر خود به جده بوده است. علاوه بر این، دربار سعودی با علم به اینکه کشورهای عربی حاشیۀ خلیج فارس در قبال مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی از وحدت مواضع و هماهنگی در اتخاذ تدابیر لازم فاصله گرفته‌اند، به دنبال تقویت ساز و کارهایی برای ارتقای هم‌افزایی، هماهنگی و اتفاق نظر پیرامون موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی است.
افزون بر این، هم‌زمانی تور منطقه‌ای بن‌سلمان با عملیات بزرگ راهبردی انصارالله برای آزادسازی مأرب که این کشور را در یک تنگنای شدید میدانی، نظامی و سیاسی و راهبردی قرار داده است، این تلقی را به وجود آورده که ریاض دست به دامن شرکای خود در شورای همکاری خلیج فارس شده تا راه‌حلی جامع و کم‌هزینه برای خروج از وضعیت دشوار خود در یمن پیدا کند. البته عربستان در روزهای گذشته طرحی از پیش شکست خورده را هم برای پایان جنگ یمن ارائه داده که مبنای آن تثبیت دولت منصور هادی در یمن و پذیرش آن توسط طرفین است. ریاض برای اجرای این طرح به همراهی کشورهای عربی به ویژه امارات و قطر نیاز دارد.
موضوع ایران از دیگر انگیزه‌های اصلی سفر منطقه‌ای ولیعهد عربستان است که در بحبوحۀ مذاکرات برجامی ایران با ۱+۴ انجام شده است. ولیعهد سعودی از طریق سفر به پایتخت‌های عربی حاشیۀ خلیج فارس در صدد برآمد از لابی این کشورها در آمریکا و اروپا برای اثرگذاری بر مذاکرات وین و همچنین گنجاندن احتمالی موضوعات منطقه‌ای و موشکی در گفت‌وگوها می‌باشد تا بهره‌های لازم را ببرد. تنبیه لبنان و مقابله با حزب‌الله از طریق رایزنی مستقیم با اعضای شورای همکاری خلیج فارس، هدف دیگر بن‌سلمان از سفر به کشورهای حاشیۀ خلیج فارس بود؛ به ویژه اینکه ریاض در ماه‌های گذشته این موضوع را متوجه شده بود که بخش مهمی از پروندۀ جنگ یمن توسط حزب‌الله مدیریت می‌شود. ضمن اینکه کینه‌ای هم که بن‌سلمان از قرداحی، وزیر اطلاع‌رسانی لبنان به دل دارد از بین نرفته است. چرا که قرداحی اخیراً با محکوم کردن اقدامات عربستان در جنگ یمن، روی نقطۀ حساسی دست گذاشت و به نوعی ضربه روانی سنگینی به عربستان وارد کرد.
در این سفر همچنین قراردادهای دوجانبه‌ای نیز بین عربستان با برخی کشورهای عربی حاشیۀ خلیج فارس در حوزۀ همکاری‌های اقتصادی، تجاری و … منعقد شد که در چهارچوب مناسبات دوجانبه حائز اهمیت بوده و جزو اهداف حاشیه‌ای سفر منطقه‌ای بن‌سلمان محسوب می‌شود.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :