چشم‌انداز روابط ترکیه و عربستان
چشم‌انداز روابط ترکیه و عربستان
«رسول علیپور»، تحلیلگر مسائل ترکیه با اشاره به اخبار منتشر شده در خصوص تلاش قطر برای میانجی‌گری میان ریاض و آنکارا و احتمال دیدار میان ولیعهد عربستان و رئیس‌جمهور ترکیه، خاطر نشان کرد: «ترکیه با توجه به جایگاهش در بلوک غرب در سال‌های گذشته تلاش کرده از متغیر گرایش به شرق نیز در تنظیم روابطش با بلوک غرب استفاده کند تا از فشارهای غرب بکاهد.»
وی با بیان اینکه برخی رویکردها در سیاست خارجی ترکیه بار اقتصادی این کشور را سنگین‌تر ساخت و تعدد عملیات نظامی هزینه‌های مالی هنگفتی را به ترکیه تحمل کرد، افزود: «برای نمونه، حمایت‌هایی که ترکیه از اخوان المسلمین داشته است، باعث تنش با عربستان، امارات و مصر شد. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد ترکیه نیازمند سامان دادن به اقتصاد خود با تغییر گرایش منطقه‌ای و همگرایی با کشورهایی است که با آن‌ها دچار تنش سیاسی شده است.»
تلاش اردوغان برای مهار پیامدهای مدل جدید اقتصادی
علیپور با اشاره به ارائۀ مدل اقتصادی جدید از سوی رئیس‌جمهور ترکیه که مبتنی بر کاهش نرخ بهره بانکی است، ادامه داد: «اردوغان با وجود همۀ انتقادهایی که به این مدل از سوی احزاب و رسانه‌های مخالف صورت گرفته است، اصرار دارد این طرح را پیش ببرد و مخالفانش در کابینه را نیز کنار گذاشته است. در چند ماه گذشته ارزش لیر ترکیه در مقابل ارزهای خارجی به شدت کاهش یافته و توجیه اردوغان نیز این بوده که این کاهش به تولیدکنندۀ داخلی کمک خواهد کرد و در ادامه منجر به صادرات، جذب ارز و سرمایه خواهد شد که تولید را به رونق خواهد انداخت.» وی اضافه کرد: «در این روند، نیروی کار ارزان در اختیار سرمایه‌گذاران خارجی قرار خواهد گرفت که به افزایش اشتغال و شروع روند خروج ترکیه از وضعیت نابسامانی اقتصادی منجر خواهد شد؛ اما قطعاً این سیاست پرخطر است و روشن نیست که ترکیه بتواند سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کند؛ چرا که اروپایی‌ها که شریک عمدۀ اقتصاد ترکیه هستند، همواره تلاش کرده‌اند از سرمایه‌گذاری در ترکیه به عنوان ابزار مهار و کنترل سیاست‌های اردوغان در منطقه و جهان استفاده کنند و زمانی که او خواسته با ایده‌ها و سیاست‌های آن‌ها مخالفت کند، پاسخ‌شان اعمال فشار اقتصادی بوده است.»
این کارشناس مسائل ترکیه با تأکید بر اینکه کشورهای غربی شریکی قابل اطمینان برای ترکیه نیستند، گفت: «در چنین شرایطی ترکیه تلاش می‌کند برای مقابله با این موضوع با کشورهایی که تنش سیاسی دارد، وارد نوعی همگرایی شود؛ همان طور که در سفر اخیر ولیعهد امارات به ترکیه در دیدار با اردوغان، صندوق ۱۰ میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف ترکیه اختصاص داده شد.» علیپور در عین حال یادآور شد: «مخالفان در ترکیه به شدت به این سیاست اردوغان اعتراض و تأکید کرده‌اند که چگونه می‌شود با کشوری مانند امارات که در سال‌های اخیر بر اساس اعلام دولت ترکیه در کودتای ۲۰۱۶ و براندازی دولت نقش مهمی داشته، کار کرد؟»
در ادامه، وی با اشاره به اشتباهات محاسباتی عربستان و امارات در جنگ یمن، گفت: «این کشورها برای اینکه بتوانند دست برتر را داشته باشند و سیاست‌های اشتباه خود را ترمیم کنند، خود را نیازمند یارگیری در منطقه می‌بینند تا بتوانند با تکیه بر آن‌ها بحران‌های پیش روی خود را پشت سر بگذارند.» این کارشناس مسائل ترکیه به نقش آفرینی رژیم صهیونیستی در منطقه و پیامدهای آن پرداخت و اضافه کرد: «هر چند عربستان علناً از عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی سخن نگفته، اما این رژیم در سیاست‌های عربستان و خط مشی آن نقش مهمی ایفا می‌کند. علاوه بر آن محمد بن‌سلمان، بسیار امیدوار بود با اصلاح وجهه سنتی‌اش در افکار عمومیِ دنیا، خود را اصلاح طلب علاقه‌مند به اجرای دموکراسی نشان دهد، اما اشتباهات مکرر او باعث شد وجهۀ بین‌المللی خود را از دست بدهد و به نوعی منزوی شد.»
علیپور با اشاره به گزارش‌های منتشر شده از سوی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا که مؤید ایفای نقش اول از سوی بن سلمان در قتل جمال خاشقچی بودند و تشدید تنش‌ها و تقابل‌ها میان آنکارا و ریاض پس از این قتل در کنسولگری عربستان در استانبول، تصریح کرد: «اردوغان از ابزار خاشقچی در مقابله با بن‌سلمان به‌خوبی بهره برد و وجهۀ بین‌المللی‌اش را تخریب کرد؛ تا جایی که عربستان به صورت غیرعلنی محصولات ترکیه را تحریم کرد.»
نیاز متقابل ترکیه و عربستان
وی با بیان اینکه در شرایط کنونی ترکیه نیازمند است برای برون رفت از اوضاع نابسامان اقتصادی فعلی روابط سیاسی خود را با کشورهای منطقه ترمیم کند، گفت: «عربستان نیز برای برون رفت از بحران‌های سیاسی و ترمیم وجهۀ بین‌المللی بن‌سلمان نیازمند همگرایی با کشورهای منطقه از جمله ترکیه است، همان‌طور که براساس گزارش رسانه‌ها، یکی از خواسته‌های بن‌سلمان از اردوغان برای عادی‌سازی روابط، عدم بیان جنایت عربستان در قتل خاشقچی در هیچ محفلی بوده است.» این تحلیلگر مسائل ترکیه، با یادآوری اینکه اردوغان بیش از موضوعات سیاسی و ژئوپلیتیکی، به دنبال جذب سرمایه است و در ترکیه بازۀ شش ماهه‌ای را برای حل مسائل اقتصادی اعلام کرده، ادامه داد: «با اینکه برخی این سیاست اقتصادی را با سیاست چین مقایسه می‌کنند، اما مخالفان با برشمردن پیامدهای آن، دیدگاه‌های دیگری دارند. بر این اساس ما در دو هفتۀ اخیر شاهد ترافیک جدی در تماس‌های تلفنی برای بسترسازی برقراری ارتباط اردوغان با مقامات امارات و عربستان بودیم.»
علیپور در عین حال به چالش‌های اقتصادی عربستان پرداخت و گفت: «تنش میان ترکیه و عربستان غیرقابل‌حل نیست و قرار نیست مشکلات سیاسی به طور ریشه‌ای حل شود؛ اما آن‌ها با در نظر گرفتن دستاوردهای اقتصادی و سیاسی، می‌توانند برخی اختلاف نظرها را کنار بگذارند؛ همان‌طور که ترکیه و مصر تنش‌های خود را کاهش دادند.» وی با اشاره به پیامدهای کاهش تنش میان عربستان و ترکیه اظهار داشت: «این دو کشور در روابطشان با آمریکا دغدغه‌های مشترک دارند در این شرایط آن‌ها نیازمند همگرایی هستند تا حتی به صورت مقطعی تنش‌های گذشته را کنار بگذارند. البته تأثیر نزدیکی روابط این دو کشور در پرونده‌های بین‌المللی، بستگی به نتیجه دیدارها و میزان امتیازدهی دو طرف در میز مذاکره دارد. برای این دو کشور، مهم منافع ملی‌شان است و آن‌ها در بده - بستان‌ها اصول ثابتی در سیاست خارجی‌شان ندارند.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :