چشم‌انداز تشدید تنش‌های روسیه و آمریکا دربارۀ اوکراین
«سیدرضا میرطاهر»، کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: «تنش‌های جدید بین روسیه و اوکراین از حدود یک سال پیش در واقع نقطۀ آغازی شد برای اینکه روسیه درصدد تغییر اوضاع در اوکراین برآید. در ماه فوریه همان سال نیز طی یک همه‌پرسی شبه جزیرۀ کریمه و سواستوپل از اوکراین جدا شدند و در عین حال جنگ داخلی در شرق این کشور در گرفت.» به گفتۀ این کارشناس، در حال حاضر به‌رغم آتش‌بس، کماکان شرق اوکراین در وضعیتی ناآرام بسر می‌برد.
وی دربارۀ دور جدید تنش‌ها میان روسیه و اوکراین گفت: «دور جدید تنش‌ها از ماه ژانویه ۲۰۲۱ شروع شد که در واقع اوکراین، روسیه را متهم کرد که به تجمع نیرو و تجهیزات نظامی در اطراف این کشور پرداخته است. همین مسئله، واکنش‌های آمریکا و ناتو را به همراه داشت و غرب، رویکرد تهدید علیه روسیه را در صورت هرگونه حمله به اوکراین اتخاذ کرد.» میرطاهر با اشاره به اینکه این تنش تقریباً بعد از ۳ تا ۴ ماه فروکش کرد، گفت: «اما دور جدیدتر تنش‌ها در این زمینه شاید از حدود ۳ ماه پیش شروع شد که بار دیگر مقامات مختلف اوکراین از جمله رئیس‌جمهور و برخی مقامات نظامی و امنیتی، روسیه را متهم کردند که به استقرار حدود ۱۰۰ هزار نفر نیروی نظامی در مرزهای غربی و شمالی‌اش که با اوکراین همسایه است پرداخته و در عین حال روند استقرار تجهیزات به خصوص بمب‌افکن‌های راهبردی و انواع تجهیزات پدافندی و آفندی را در شبه‌جزیره کریمه تسریع کرده است.»
این کارشناس ادامه داد: «لذا این مسئله دستمایه‌ای شد برای اینکه غرب به خصوص آمریکا، روسیه را متهم کند که قصد حمله به اوکراین را دارد؛ همزمان اظهارنظر و موضع‌گیری‌های برخی از مقامات امنیتی، نظامی و سیاسی کی‌یف نیز به این مسئله دامن زد.» کارشناس مسائل بین‌الملل تأکید کرد: «از جمله این مسئله مطرح شد که روسیه قصد یک حمله عمقی در اوکراین را دارد که حتی تا کی‌یف پیشروی کند و بخش‌های مختلفی از اوکراین را جدا کند. اما در همان زمان برخی تحلیلگران بر این عقیده بودند که هدف روسیه از تجهیز و استقرار نیروهای نظامی، شاید این باشد که دو نقطۀ اتصال اوکراین با شبه جزیره کریمه را جدا کند و در عین حال بر منابع آبی که از اوکراین به داخل کریمه جریان دارد تسلط پیدا کند؛ به بیان دیگر سیطره خود بر کریمه را تثبیت کند.»
به گفتۀ میرطاهر، این مسئله باعث شده که تنش‌های سیاسی بین آمریکا و روسیه شدت بگیرد و حتی محور گفت‌وگوهای دوجانبه بین «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا و «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه باشد. وی با اشاره به اینکه بایدن، روسیه را تهدید کرده در صورتی که اقدام به حمله به اوکراین کند نه تنها گسترده‌ترین تحریم‌ها را علیه مسکو اعمال خواهد کرد بلکه پاسخ قاطعانه‌ای هم به مسکو خواهد داد، تأکید کرد: «در مقابل روس‌ها بارها بر این مسئله تأکید کردند که بیان این مسائل، نوعی جنگ روانی از سوی غرب است و روسیه قصد حمله به اوکراین را ندارد؛ بلکه ناتو و آمریکا از این مسئله به مثابۀ بهانه‌ای برای گسترش حضور در شرق اوکراین در همسایگی بلاواسطه با روسیه استفاده می‌کنند تا نیروهای نظامی‌شان را در مرزهای روسیه مستقر کنند.» این کارشناس ادامه داد: «مسئلۀ دیگری که به این موضوع دامن زده تلاش آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها برای تثبیت و جا انداختن مسئلۀ عضویت اوکراین در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا همان ناتو است.»
کارشناس مسائل بین‌الملل دربارۀ احتمال عضویت اوکراین در ناتو توضیح داد: «طبق اساسنامۀ ناتو، شرایط مختلف و متعددی برای قبول عضویت یک کشور در این پیمان نظامی وجود دارد که اوکراین با توجه به وقوع جنگ داخلی و همچنین مسئلۀ فساد گسترده مالی و اداری در این کشور و دیگر مسائل به نظر نمی‌آید که واجد شرایط عضویت در ناتو باشد.» وی در ادامه به تلاش آمریکا برای عضویت اوکراین در ناتو پرداخت و گفت: «در این بین، آمریکایی‌ها به شدت خواهان تحقق این مسئله هستند و یکی از معضلاتی که در حال حاضر وجود دارد این است که با توجه به عدم عضویت اوکراین در ناتو، اساساً آمریکا و ناتو به چه بهانه‌ای می‌توانند در صورت حملۀ احتمالی روسیه به اوکراین در این زمینه مداخله کنند.»
در بخش دیگری از این مصاحبه، این کارشناس به بررسی موقعیت جغرافیایی اوکراین پرداخت و توضیح داد: «اوکراین به عنوان وسیع‌ترین کشور اروپایی در این قاره، موقعیت خاص راهبردی دارد و برای غربی‌ها این امر که بتوانند اوکراین را به طور کامل در اردوگاه غرب قرار دهند و در واقع نیروهای ناتو در همسایگی روسیه مستقر شوند، اهمیت زیادی دارد.» وی به واکنش مسکو در رابطه با این خواستۀ غرب اشاره کرد و گفت: «مسکو اعلام کرده که عضویت اوکراین در ناتو، خط قرمز امنیت ملی این کشور است و با آن به شدت برخورد خواهد کرد. ضمن اینکه در سال ۲۰۰۸ در جریان جنگ روسیه و گرجستان، یکی از اهداف مسکو، نشان دادن ضرب شستی به تفلیس بود تا از تلاش برای عضویت در ناتو دست بردارد.»
میرطاهر ادامه داد: «از دیدگاه روسیه، کشورهای حوزۀ خارجِ نزدیک نباید به عضویت ناتو در بیایند و اگر این پدیده صورت بگیرد، تهدیدات غرب علیه روسیه عینیت پیدا خواهد کرد که این امر برای مقامات کرملین کاملاً غیرقابل قبول است.» این کارشناس با اشاره به پیش‌نویس سندهایی که اخیراً مسکو به ناتو و آمریکا ارائه کرده، توضیح داد: «بر اساس آن سندها، روسیه خواستار آن شده بود که غرب از تلاش برای عضویت اوکراین در ناتو دست بردارد و در عین حال آمریکا از اقدامات تهدیدآمیز مانند استقرار سامانه‌های موشکی کوتاه برد یا میان برد در اروپا خودداری کند. در عین حال اروپا نیز اقدامات اعتمادساز انجام دهد. البته پاسخ ناتو، آمریکا و اتحادیه اروپا به این درخواست روسیه منفی بود.» میرطاهر در نهایت گفت: «به همین دلیل انتظار می‌رود که اگر روند کنونی تداوم پیدا کند در آینده شاهد تشدید تقابل روسیه از یک سو با ناتو و از سوی دیگر با آمریکا در عرصۀ اروپای شرقی و در سه حوزۀ دریای بالتیک، دریای سیاه و اوکراین باشیم.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :