اهداف و نقش پنهان آمریکا در رخدادهای شمال شرق سوریه

دربارۀ تعداد دقیق نیروهای نظامی آمریکا در سوریه اطلاعات متناقضی وجود دارد. از آنجایی که تعداد این نیروها در ماه‌های گذشته کاهش یافته، بنابراین نباید بیشتر از ۹۰۰ نفر در سوریه باقی مانده باشند که عمدۀ آن‌ها نیز در پایگاه‌های مختلف در استان‌های الحسکه، دیرالزور و الرقه که سرشار از منابع انرژی است، مستقر شده و در کنار فعالیت‌های نظامی، اقدام به قاچاق نفت می‌کنند.

سه استان مذکور تحت کنترل نیروهای دموکراتیک کُرد سوریه موسوم به قسد می‌باشند که تحت حمایت و پشتیبانی سیاسی، اطلاعاتی و لجستیکی آمریکا قرار دارند. در هفته‌های اخیر، اتفاقاتی در الحسکه رخ داد که می‌تواند پیامدهای مهمی در روند تحولات میدانی و سیاسی سوریه و حتی منطقه در پی داشته باشد. روز جمعه، (۱ بهمن ۱۴۰۰) عناصر باقی‌ماندۀ داعش در سوریه طی یک حملۀ ناگهانی به زندان الصناعه در محلۀ غوریان یورش بردند. بر اثر این حمله حدود ۳۵۰۰ و بنا بر آمار دیگری ۵ هزار داعشی از زندان فرار کرده‌اند. نزدیک به ۶ هزار داعشی از ۵۴ کشور جهان از جمله سران داعش در زندان الصناعه نگهداری می‌شدند که پس از فرار در حال حرکت به سمت اردوگاه مخوف الهول هستند. الهول که در نزدیکی مرز عراق قرار دارد، بزرگ‌ترین اردوگاه داعش در سوریه و عراق به شمار می‌رود که ورود عناصر مسلح داعش به آنجا می‌تواند به فعال شدن بیش از پیش هسته‌های خاموش داعش در سوریه و عراق منجر شود.

حمله به غوریان که بزرگ‌ترین عملیات داعش در چند سال اخیر در سوریه محسوب می‌شود، باعث آغاز دور جدیدی از درگیری‌ها میان عناصر بازماندۀ این گروه تروریستی با نیروهای قسد در این منطقه شده است. قسد سال‌هاست که تحت حمایت آمریکا قرار دارد و همکاری‌های گسترده‌ای در حوزه‌های اطلاعاتی و عملیاتی میان آن‌ها وجود دارد. با اینکه قسد وانمود می‌کند با همکاری آمریکا و حملات هوایی جنگنده‌های آمریکایی این منطقه را تحت کنترل خود دارد و از گسترش بحران و ناامنی جلوگیری کرده است، اما بررسی واقعیات موجود، خلاف این ادعاها را نشان می‌دهد، چرا که مناطق مذبور در یک حالت کاملاً جنگی و ملتهب قرار دارند. ضمن آنکه آمریکا یکی از بازیگران اصلی تحولات داخلی سوریه است؛ لذا بسیار بعید است که اتفاقی در سوریه بیفتد و آمریکا به هر نحوی در آن نقش نداشته باشد. همچنانکه اطلاعات و گزاره‌های قابل اتکایی وجود دارد که نشان می‌دهد، آمریکا در رخدادهای اخیر شمال شرق سوریه نقش دارد. برخی از این گزاره‌ها عبارت‌اند از:

• نخست؛ زندان الصناعه به صورت مشترک توسط نیروهای دموکراتیک سوریه و آمریکا اداره می‌شود. در پشت پردۀ فرار حدود ۵ هزار داعشی از زندانی که توسط نیروهای آمریکایی و قسد اداره می‌شد، اهداف سوئی وجود دارد که نمی‌شود آن‌ها را نادیده گرفت.
• دوم؛ مقر نگهداری تروریست‌های داعش در غوریان درست در نقطه‌ای است که در اطراف آن، ده‌ها پایگاه نظامی متعلق به نیروهای آمریکایی و نیروهای دموکراتیک کرد وجود دارد. به عنوان مثال، یکی از مقرهای مهم آمریکا در ۵۰۰ متری این زندان است!
• سوم؛ فیلم‌هایی از دوربین‌های مدار بسته زندان منتشر شده است که نشان می‌دهد، هیچ‌گونه مقاومت جدی در مقابل یورش عناصر داعش به زندان و فرار زندانیان داعش وجود ندارد.
• چهارم؛ اخباری به گوش می‌رسد که آمریکا بعد از انجام حملات هوایی، مذاکراتی با نیروهای داعش که زندان الصناعه را تصرف کرده و اکنون در محله‌های اطراف آن حضور دارند، انجام داده است!
• پنجم؛ همزمانی رخدادهای شمال شرق سوریه با تحرکات داعش علیه نیروهای امنیتی در برخی مناطق عراق از جمله استان دیالی و نینوا نیز گزارۀ دیگری است که موجب تقویت دیدگاه‌ها دربارۀ نقش آمریکا شده است.

اما اینکه آمریکا از نقش‌آفرینی در اتفاقات شمال شرق سوریه چه اهداف و نیاتی را دنبال می‌کند، نباید با افزایش فشارهای داخلی و منطقه‌ای در عراق و حتی سوریه برای خروج نیروها و برچیدن پایگاه‌های نظامی آمریکایی در این دو کشور بی ارتباط باشد. فرار تروریست‌های داعشی از زندان الصناعه و پراکنده شدن آن‌ها در مناطقی که با عراق خط مرزی دارند، برنامه‌ای از سوی آمریکا برای ایجاد درگیری در چند کشور عربی و غیرعربی در بحبوحۀ تنش‌های بین‌المللی از شرق اروپا یعنی اوکراین تا غر‌ب آسیا است.

از نظر کاخ سفید، در شرایطی که فشار شدیدی در بین احزاب و جریان‌های سیاسی اعم از شیعی، سنی و دولت عراق برای تعطیلی کامل مراکز حضور نظامی آمریکا در این کشور وجود دارد، گسترش بحران و ناامنی در عراق و سوریه، بستر مناسبی برای ادامۀ حضور نظامی آمریکا است. گسترش درگیری‌ها در سوریه برای روسیه که در این کشور جای پای محکمی برای خود ایجاد کرده است، در میانۀ تنش با آمریکا بر سر اوکراین، چالشی سخت است که می‌تواند تا حدودی توجه و توان مسکو را از شرق اروپا متوجه سوریه سازد؛ موضوعی که برای آمریکایی‌ها یک فرصت مغتنم برای محدود کردن میدان بازی روسیه در اوکراین است.

آمریکا از طریق این اقدامات به دنبال ایجاد یک تهدید امنیتی جدید برای جمهوری اسلامی ایران و در نتیجۀ تشدید فشارها است. علاوه بر این‌ها، اتفاقات شمال شرق الحسکه فرصتی برای کردهای تحت حمایت آمریکا است تا حوزۀ جدیدی برای پیشبرد و گسترش عرصۀ منافع سیاسی و امنیتی خود در منطقه رقم بزنند. با اینکه نیروهای دموکراتیک کُرد سوریه حتی با صدور بیانیه تلاش کردند حوادث زندان غوریان را به ترکیه و اهداف و منافعی که این کشور در سوریه دارد، نسبت دهند، اما این اتهام نمی‌تواند چندان با واقعیت صحنه منطبق باشد. آمریکا مهم‌ترین بازیگری است که از اتفاقات شمال شرق سوریه نفع می‌برد و این حوادث نیز یکی از قطعات مهم پازل و بازی جدیدی است که آمریکایی‌ها به منظور پیشبرد حداکثری منافع امنیتی، اقتصادی، سیاسی و نظامی خود در منطقه طراحی کرده‌اند.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»