ترکیه شریک نامطمئن برای روسیه و غرب در بحران اوکراین
ترکیه شریک نامطمئن برای روسیه و غرب در بحران اوکراین
دکتر «ولی گل‌محمدی»، کارشناس مسائل ترکیه با بیان اینکه بحران اوکراین از ابتدا چالش محوری برای منافع ملی و امنیت منطقه‌ای و ملی ترکیه محسوب می‌شده است، اظهار داشت: «ترکیه برای جلوگیری از وقوع این بحران، به طرفین پیشنهاد میانجی‌گری داد که البته مورد استقبال دو طرف نیز قرار گرفت، اما این اتفاق نیفتاد و روس‌ها به این نتیجه رسیدند تنها گزینه‌ای که دارند، حملۀ نظامی است.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «با این اقدام، اردوغان بلافاصله انتقادات را متوجه ناتو و قدرت‌های غربی دانست و گفت آن‌ها هستند که با اعلام ورود ناتو به اوکراین، باعث تحریک روسیه شدند؛ بنابراین تحریک اولیه از سوی قدرت‌های اروپایی بوده، در مقابل اروپایی‌ها هم دولت ترکیه را مقصر دانستند از این جهت که با فروش پهپادهای بایراکتار، حمایت نظامی آشکاری از اوکراین انجام می‌دهد که باعث تحریک روسیه شده و این تصور را برای روسیه ایجاد کرده که ناتو به طور همه جانبه در حال فروش سلاح به اوکراین است.» دکتر گل‌محمدی با بیان اینکه موضع اصلی ترکیه ممانعت از وقوع جنگ بود، روابط دو جانبه گستردۀ ترکیه با اوکراین و روسیه را علت این موضع عنوان کرد و گفت: «روسیه سومین شریک تجاری ترکیه است و ۲۰ میلیارد دلار حجم روابط تجاری آن‌ها ارزیابی شده است. در حوزه‌های انرژی و امنیتی تفاهمات مهمی از جمله بحث خرید S-400 داشته‌اند. ضمن اینکه روس‌ها در پروژۀ هسته‌ای آک‌کویو در ترکیه در حال فعالیت هستند.»
این کارشناس مسائل ترکیه با یادآوری اینکه پیوندهای راهبردی متعددی میان ترکیه و روسیه در مناقشات مختلف وجود دارد و ترکیه نمی‌خواست آسیبی به این سطح از روابط برسد، به روابط گستردۀ آنکارا - کی‌یف نیز اشاره و تصریح کرد: «نظامی و امنیتی شدن دریای سیاه نیز منافع ترکیه را تهدید می‌کند و از این جهت این کشور از آن استقبال نمی‌کرد.» وی تأکید کرد: «سیاست ترکیه در خصوص بحران اوکراین موازنه‌سازی مثبت بود و تلاش می‌کرد سطح تنش و اختلافات مدیریت شود. البته روس‌ها این ارزیابی را داشتند که ترکیه در حمایت از اوکراین عمل می‌کند؛ چرا که نمی‌خواست مناطق دونباس به روسیه ملحق شود. آن‌ها مخالف الحاق کریمه هم بودند و هنوز هم الحاق اوستیا و آبخازیا و کریمه را مورد شناسایی قرار نداده‌اند؛ بنابراین موضعشان در مقابل دونباس نیز مشخص بود.»
دکتر گل‌محمدی افزود: «ترکیه به اوکراین کمک تسلیحاتی کرد و از قرارداد فروش صد پهپاد بایراکتار، ۲۰ فروند را ارسال کرد که در این جنگ روس‌ها را آزار داده است. از سوی دیگر ترکیه حمایت‌های سیاسی و دیپلماتیکی نیز از اوکراین دارد و تلاش می‌کند روسیه عقب‌نشینی کند.» این کارشناس مسائل ترکیه اضافه کرد: «اما وقتی زلنسکی از اردوغان خواست تنگه‌های بسفر و داردانل را بر روی کشتی‌های جنگی روسیه ببندد، ترکیه بنا به ملاحظات سیاسی و راهبردی این اقدام را انجام نداد، اگرچه علائم مثبتی در این زمینه از خود نشان داده است. اگر این اقدام انجام می‌شد در وضعیت میدانی به نفع اوکراین تغییراتی حاصل می‌شد»
وی توضیح داد: «برای ترکیه این اقدام تصمیم راهبردی است که در سرنوشت جنگ تأثیر می‌گذارد و پیامدهایی را متوجه آنکارا می‌کند. در واقع پیمان مونترو، توافقی است که کاملاً به نفع ترکیه بسته شده و حاکمیت سرزمینی‌اش را بر این تنگه نشان می‌دهد. بنابراین در شرایط فعلی، ترکیه نمی‌خواهد دست به اقدامی بزند که با روس‌ها درگیر و باعث تجدید نظر این کشور در مفاد این پیمان شود. هر گونه تجدید نظر طلبی در مفاد آن پیمان به زیان ترکیه خواهد بود. حتی در مقطعی استالین خواهان تغییر در آن بود که غربی‌ها با وارد کردن ترکیه به ناتو، مانع از آن شدند.» دکتر گل‌محمدی با بیان اینکه در این شرایط ترکیه به کشتی‌های جنگی عضو ناتو نیز اجازۀ عبور از تنگه را نمی‌دهد؛ چراکه می‌داند تضمینی برای حمایت ناتو از آنکارا در صورت ایجاد مناقشه در این خصوص وجود ندارد، ادامه داد: «نخبگان ترکیه دریای سیاه را دریاچۀ روسی اطلاق می‌کنند، زیرا اساساً هیچ گونه کنش نظامی برای ترکیه متصور نیستند. از نظر آن‌ها این منطقه در سیادت نظامی روسیه است و پاشنۀ آشیل آن بسفر و داردانل محسوب می‌شود.»
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه اساساً ترکیه شریک مطمئنی برای هیچکدام از کشورها نیست، با اشاره به انتقادات ترکیه از ناتو مبنی بر اینکه واکنش ناتو و کشورهای غربی به حملۀ روسیه به اوکراین قاطع و مصمم نبوده است، گفت: «در واقع ترکیه شریک نامطمئن برای غرب و شرق است که خصوصاً در شرایط فعلی این خصوصیت برجسته‌تر شده است. این کشور به هیچ وجه نمی‌خواهد تعهداتی بپذیرد که نتواند به راحتی و در شرایط مختلف از آن شانه خالی کند.» دکتر گل‌محمدی با یادآوری اینکه سرنوشت برخی سیاست‌ها و منافع ترکیه با روسیه گره خورده است، حوزه‌های انرژی، امنیتی و خرید سلاح را از جمله بسترهایی دانست که همکاری با روسیه را به ضرورتی برای این کشور تبدیل می‌کند و گفت: «در لیبی، سوریه، کردستان عراق و جنوب قفقاز و دیگر مناقشات منطقه‌ای، نوعی از هم سرنوشتی راهبردی میان روسیه و ترکیه ایجاد شده و آن‌ها به نحوی در کنار هم و یا مقابل هم هستند و می‌دانند هر گونه اختلاف در اوکراین به سطح اختلافاتشان در دیگر مناطق سرریز می‌شود.»
وی با تأکید بر اینکه روسیه تهدید امنیت ملی مهمی برای ترکیه محسوب می‌شود و آنکارا نمی‌خواهد در مقابل مسکو بایستد، اضافه کرد: «ترکیه از بی ارادگی اروپا ناامید شده و برایش محرز است که نباید با روسیه به دلیل دغدغه‌ها و نگرانی‌های ناتو تقابلی ایجاد کند؛ بنابراین تلاش می‌کند اختلافاتش را با روسیه مدیریت کند و در مقابل آن نایستد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :