بحران انرژی در اروپا و سناریوهای پیش‌رو
دکتر «مهدی فاخری»، کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به پیامدهای حملۀ روسیه به اوکراین بر انتقال انرژی به اروپا و ابراز نگرانی مقامات این اتحادیه، خاطر نشان کرد: «در قرن بیست و یکم، کشورهای تولید کننده و مصرف کننده بیشتر به دنبال این بوده‌اند که از طریق قراردادهای بلندمدت و درگیر کردن شرکای خود بتوانند روی روندهای سیاسی تأثیرگذار باشند و طبیعتاً این مسئله با تحولات سال‌های اخیر در خصوص اروپا حادتر شده است.»
محدودیت‌های اروپا برای تحریم انرژی روسیه
وی با اشاره به تغییر و تحولات در جغرافیای سیاسی نفت و بازار انرژی دنیا و مباحث مربوط به گرمایش زمین و آلودگی‌های محیط زیستی و همچنین تلاش آمریکا برای استفاده از انرژی به عنوان اسلحه‌ای سیاسی، افزود: «پالایشگاه‌ها براساس خاصیت‌های ویژه‌ای که نفت سنگین و سبک یک کشور دارد، تنظیم می‌شوند و این‌گونه نیست که بتوان از هر منبع انرژی در هر زمانی استفاده کرد.» دکتر فاخری به اظهارات مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در خصوص محدودیت‌ها برای تحریم نفت و گاز روسیه از سوی اتحادیه اروپا اشاره کرد که گفته بود این اتحادیه هر آنچه در توانش بوده، دربارۀ اعمال تحریم‌ها علیه روسیه انجام داده و بیش از این دیگر نمی‌تواند کاری انجام دهد، و افزود: «در شرایط فعلی، شاهد افزایش قیمت انرژی در اروپا هستیم و این مسئلۀ نگرانی‌هایی برای مقامات این کشورها داشته است؛ اما اروپا با وجود وضعیت شکننده و حساس بازارهای انرژی خود و نوع روابطی که آلمان با روسیه دارد، تصمیم خود را در همراهی با آمریکا گرفته است.»
اروپا مصمم به همراهی با آمریکا
وی توضیح داد: «آلمان در زمینۀ فروپاشی کمونیسم و بلوک شرق، چه از طریق سرمایه‌گذاری‌ها و چه از راه تماس‌های سیاسی و برخوردهای ایدئولوژیک بسیار مؤثر بود، اما اکنون با وجود سرمایه‌گذاری‌ها در پروژۀ نورد استریم -۲، تصمیم خود را گرفته است. آن‌ها هم به لحاظ سیاسی کنار آمریکا ایستادند و هم به لحاظ اقتصادی به دلیل جلوگیری از تکرار تهدیدهای روسیه نسبت به دیگر کشورهای اروپایی ناچار هستند با آمریکا همراهی داشته باشند. این اتفاق به‌رغم خواست آلمان و فرانسه افتاده است.» دکتر فاخری اظهار داشت: «به نظر می‌رسد بخشی از واکنش‌هایی که از ابتدا به تهدیدهای روسیه در قبال پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا و ناتو مطرح شد، جزئی از برنامه آمریکا برای فعال شدن در بازار گاز جهانی بود. آن‌ها همان‌طور که فرصت ایجاد شده از نبود نفت ایران را در اختیار خود گرفتند، اکنون نیز برای پر کردن خلاء ایجاد شده از نبود گاز روسیه، فعال خواهند شد.»
در ادامه، این استاد دانشگاه به تحلیل اظهارات اخیر رئیس کمیسیون اروپای در نشست سران اروپایی در رابطه با اینکه اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۷ دیگر نباید گاز یا نفت از روسیه وارد کند و وی اواسط ماه می، طرحی را در این باره پیشنهاد خواهد داد، پرداخت و با اشاره به برخی تحلیل‌ها در خصوص خداحافظی دنیا با نفت روسیه، ادامه داد: «نفت عراق، ایران و لیبی در چند سال اخیر با وجود سخت‌ترین شرایط به بازارها وارد می‌شد، تحریم‌ها توانست میزان آن را کاهش دهد، اما نتوانست به صفر برساند. خداحافظی با منابع انرژی بسیار دشوارتر از آنچه تصور می‌کنند است؛ ضمن اینکه میزان عرضه انرژی روسیه اساساً قابل مقایسه با این کشورها نیست.»
دنیای بدون نفت و گاز روسیه؟
وی تأکید کرد: «روسیه در ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک جهان حضور دارد و این حضور در بسیاری از موارد ناگزیر و ناگریز است؛ بنابراین به‌رغم وجود تحریم‌های بین‌المللی، نمی‌توان از دنیای بدون نفت و گاز روسیه صحبت کرد؛ چرا که روسیه شبکه‌ای دارد که می‌تواند حضورش را در بازارها حفظ کند. البته می‌توان تصور کرد که این کشور، با کاهش حضور، نقش پیشین خود را در بازارهای نفت و گاز جهانی به صورت تعیین کننده نخواهد داشت، اما همواره به عنوان بازیگری ماهر در صحنۀ انرژی جهان حضور خواهد داشت.» دکتر فاخری به اختلافات میان کشورهای اروپایی در قبال تحریم نفت و گاز روسیه اشاره کرد و ضمن تأکید بر اهمیت مواضع کشورهای عضو اوپک در این رابطه، گفت: «به نظر می‌رسد با توجه به نیاز متقابل اقتصادی اروپا و روسیه به یکدیگر، در کوتاه مدت، تجارت غیر رسمی نفت و گاز روسیه افزایش خواهد یافت. تجارت انرژی تجارتی پرسود است که برخی ریسک بالای آن را می‌پذیرند و کانال‌های آن برای دسترسی به اهداف نیز ایجاد خواهد شد. به هر حال ولادیمیر پوتین، نیز شخصاً اعلام کرده که تصمیمی برای قطع صادرات انرژی به اروپا ندارد و به همۀ تعهدات خود به بروکسل در این زمینه پایبند خواهد ماند.»
این تحلیلگر اقتصاد بین‌الملل، با بیان اینکه اروپا سال‌هاست بر ضرورت استقلال انرژی از روسیه تأکید دارد، اما در اجرای آن ناتوان بوده است، افزود: «با اینکه وزیر اقتصاد فرانسه اعلام کرده که اروپا راه‌حل‌هایی برای مستقل شدن از گاز روسیه دارد، قطعاً جایگزینی منابع روندی میان و بلند مدت است و اروپا در شرایط فعلی امکان جایگزینی ندارد؛ از سوی دیگر اجبار سیاسی باعث طرح مسائلی مانند استقلال انرژی از روسیه شده است.» وی منابع انرژی ایران را یکی از منابع مورد توجه اروپا عنوان کرد و با تأکید بر ضرورت توجه به پاسخ این پرسش که چه کسانی حل شدن پرونده هسته‌ای ایران را این چنین طولانی کردند که بتوانند منافع بلند مدت انرژیک خود را تضمین کنند؟ ادامه داد: «روسیه ناچار به روی آوردن به کانال‌های غیررسمی صادرات انرژی است. به هر حال شرایط این جنگ، چنین مسائلی را ایجاب کرده است. روسیه نیز نمی‌تواند صادرات نفت و گاز به اروپا را متوقف کند، سقوط اروپا نسبت به دستیابی به اهدافش در جنگ مزیتی ندارد و مایل است ضمن ادامه دادن به جنگ، در بازار صادرات انرژی نیز فعال باشد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :