پیامدهای تحریم روسیه
درگیری بر سر اوکراین هم برای روسیه و هم برای غرب مهم و هزینه‌ساز است. جنگ روسیه علیه اوکراین برای چین نیز هم دردسرساز و هم فرصت است. هر چند «وانگ یی»، وزیر امور خارجه چین در یکی از صریح‌ترین اظهارات پکن اعلام کرده است که می‌خواهد تحت تأثیر تحریمهای ایالات متحده بر سر جنگ روسیه قرار نگیرد، اما از فرصت‌های پیش رو برای از دفاع حقوق و منافع ملی و تحکیم روابط منطقه‌ای خود استفاده خواهد کرد.
منطق پشت تحریمهای راهبردی علیه روسیه
منطق پشت تحریمهای اقتصادی ساده است: «تجارت آزاد با بازارهای آزاد باعث رشد و در نتیجه حمایت سیاسی از دولت می‌شوند، در حالی که محدودیت‌ها رشد را کند و یا به نقطه صفر می‌رسانند و در نتیجه حمایت از دولت را از بین می‌برند. با استفاده از این تحریم‌ها، تحریم‌گران به طور پیوسته هزینه‌های دیپلماتیک و مالی اقدامات تهاجمی روسیه علیه اوکراین را افزایش خواهند داد. از طرفی نیز از اهداف تحریم، افزایش انزوای سیاسی روسیه و همچنین هزینه‌های اقتصادی روسیه، به ویژه در زمینه‌های مهم برای رئیس‌جمهور پوتین و نزدیکان وی است. اما برای اینکه تحریمهای اقتصادی بر رفتار سیاسی یک کشور هدف تأثیر بگذارند، آن‌ها باید با عوامل مختلفی تعامل داشته باشند که تحریم‌ها را به اهرم‌هایی تبدیل کند که می‌تواند در نتیجه بر تشکیلات سیاسی و تصمیم گیری‌ها اثرگذار باشد.»
اثر تحریم بر روسیه
می‌توان انتظار این را داشت که در کوتاه مدت تحریمهای اقتصادی بر اقتصاد روسیه تأثیر منفی بگذارد. تنش‌های ژئوپلیتیکی، تهدیدات بیشتر و اعمال تحریم‌ها باعث ایجاد بحران اعتماد می‌شوند که به تمایل بازیگران داخلی و خارجی برای شروع هر گونه سرمایه‌گذاری‌های تجاری در روسیه آسیب می‌رسانند؛ تحریم و یا تحدیدهای تحریمی برای کشوری مانند روسیه با منابع طبیعی فراوان، فناوری و نیروی کار ماهر، می‌توانند اثر معکوس داشته باشند. به طور خلاصه، روسیه تقریباً تمام فاکتورهای مورد نیاز خود را برای پیشرفت، به‌رغم یا به دلیل تحریم‌ها دارد. اما تبدیل فرصت به واقعیت مستلزم آن است که روسیه و هر کشور مورد تحریم یک تحول اقتصادی را دنبال کند. این کشور مجبور خواهد شد که بر روی نقاط قوت نسبی خود، از توانمندی‌های تکنولوژیکی گرفته تا منابع، سرمایه‌گذاری کند. اما همانطور که تجربۀ بسیاری از کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین نشان داده است، صادرات صرف مواد خام برای پیشبرد توسعه کافی نیست. از لحاظ تاریخی، مؤثرترین سیاست، توسعه، مداخله دولت برای ایجاد صنایع داخلی با ارزش افزوده بالاتر بوده است. در دهه‌های گذشته ژاپن، تایوان، کره جنوبی، چین و حتی آلمان بعد از جنگ جهانی دوم برای بازسازی همگی این راه را در پیش گرفتند.
جنگ روسیه علیه اوکراین برای چین هم دردسر و هم فرصت است
با آنکه شاید چین، حداقل به اندازه بسیاری از اروپایی‌ها حیرت زده شد، اما در چین بر خلاف غرب، تبادل آتش میان روسیه و اوکراین، محکومیت گسترده‌ای به دنبال نداشت و واکنش‌ها در چین بیشتر و عموماً در راستای محکومیت و مقصر دانستن غرب پیش رفته‌اند. چین علی القاعده اهمیت حفظ روابط قوی با روسیه را زیر سؤال نمی‌برد. حداقل به طور علنی چین نیز مانند روسیه فضای ژئوپلیتیک خود را با تحرکات آمریکا در دریای چین و تهدید به تحریم به تدریج محدود و در خطر می‌بیند. لذا پکن به دقت گرایش‌های ستیزه جویانه‌تر غرب علیه پکن و مسکو را در نظر گرفته و به دنبال تاکتیک‌های مشابه برای مقابلۀ نظامی و تحریم‌ها و همینطور راهکارهای عملی برای حل و فصل اختلافات خود بر سر تایوان و دریای چین جنوبی خواهد بود. به هر حال، همانطور که ژانگ هونگ، محقق آکادمی علوم اجتماع چین می‌نویسد؛ شما می‌توانید دوستان خود را تغییر دهید، نه همسایگان. چین و روسیه به عنوان کشورهای همسایه باید با هم کنار بیایند. از دید چین، روسیه تنها قطب در جهان چند قطبی ایده آل چین است که می‌تواند هم به عنوان موازنه‌ای در برابر ایالات متحده عمل کند و هم در صورت لزوم در کنار پکن باشد.
پیامدهای احتمالی تحریمهای راهبردی برای روسیه و چین
تحریمهای اقتصادی اعمال شده علیه روسیه توسط غرب بدون شک می‌تواند دردناک باشد، اما تأثیرات سیاسی تحریم‌ها کمتر از اثرات اقتصادی آن مشخص است. در حالی که عوامل اقتصادی به نفع موفقیت تحریم‌ها عمل می‌کنند، عوامل سیاسی شناسایی شده تأثیرات مبهم و منفی بر احتمال موفقیت تحریم‌ها دارند. تحریم‌ها می‌توانند باعث اتحاد بیشتر بین چین و روسیه شوند و در واقع، در کشور هدف حتی ممکن است تأثیر معکوس داشته باشند و روسیه و رئیس‌جمهور آن را حتی قوی‌تر از قبل کنند. از طرف دیگر، چین و روسیه تمام آنچه را که برای تولید محصولات نهایی که قبلاً وارد می‌کردند، در اختیار دارند. در واقع، جایگزینی واردات در حال حاضر بهره‌وری را در چندین بخش کلیدی، از جمله مهندسی، پتروشیمی، صنایع سبک، داروسازی و کشاورزی و غیره می‌تواند افزایش دهد. علاوه بر این، تحریم روسیه و تهدیدات بالقوه علیه چین سبب تسریع همکاری بیشتر دو کشور با کشورهای حوزۀ بریکس؛ برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی و همچنین سازمان همکاری شانگهای خواهد شد. لذا تحریمهای غرب علیه روسیه نه تنها ممکن است در تغییر وضعیت اوکراین ناکام باشد، حتی ممکن است آن‌ها را به تحول ساختاری روسیه که مدت‌ها در انتظار آن بوده، کمک کنند. در همین حال، روسیه نیز به دنبال تجارت و بازارهای دیگری خواهد بود که از نظر ریسک سیاسی و ثبات ارزی امن‌تر هستند؛ در این بین می‌توانیم شاهد رشد همکاری‌های تجاری بین کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای باشیم.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :