آینده ناتو در پی جنگ اوکراین

سیدرضا میرطاهر کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه جنگ اوکراین، نقطه عطفی در تاریخ روابط بین‌الملل محسوب می‌شود، مشخصه این دوره جدید را افزایش تقابل میان غرب با روسیه و چین عنوان کرد و افزود: این تقابل درباره روسیه وارد عرصه نظامی – امنیتی شده و با چین در ابعاد سیاسی – دیپلماتیک و اقتصادی – تجاری دنبال می‌شود. در این شرایط، حمله پوتین به اوکراین باعث شد بهانه لازم برای آمریکا و ناتو فراهم شود تا اقداماتی که از قبل علیه روسیه مدنظر داشتند، اجرا کنند؛ همانگونه که وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای جنگ کنونی در اوکراین را جنگ نیابتی ناتو با روسیه دانسته بود.

تغییر تمرکز عملیاتی روسیه در جنگ اوکراین

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت: به همین دلیل روس‌ها برخلاف پیش بینی اولیه شان که تصور می‌کردند با طرح عملیاتیشان به سرعت قادر خواهند بود مناطق شرقی، جنوبی و شمالی اوکراین را تصرف کنند و به دنبال تصرف کی یف و براندازی دولت بودند، اکنون ناچار به تجدیدنظر کلی در طرح‌های خود هستند و ظاهراً قصد دارند تمرکز حملات خود را در دو منطقه «دونتسک» و «لوهانس» متمرکز کنند و اساساً هدف عملیات روسیه نیز عقب راندن ارتش اوکراین، از این دو منطقه و ایجاد کشوری مستقل بود.

میرطاهر اضافه کرد: مسئله‌ای که اکنون در معادلات جنگ اوکراین به شدت تاثیرگذار شده است، کمک‌های فزاینده تسلیحاتی، نظامی و اطلاعاتی غرب و ناتو است که باعث شده به تدریح موازنه جنگ تا حدی به نفع اوکراین تغییر کند. در واقع این حمله بهانه لازم برای جناح تندرو و هوادار آمریکا در اروپا را فراهم کرد تا ادعا کنند که مواضع قبلی آن‌ها درباره وجود تهدیدات عینی از جانب روسیه علیه کشورهای جناح شرقی ناتو، به ویژه لهستان و جمهوری‌های سه گانه بالتیک، حقیقت دارد و ناتو باید به سرعت درصدد مقابله موثر با روسیه برآید.

وی به تصمیم ناتو مبنی بر استقرار دائمی تعدادی از نیروهایش در کشورهای اروپای شرقی اشاره کرد و ادامه داد: با اینکه پیش از این در داخل اتحادیه اروپا، نوعی دوگانگی نسبت به برخورد با روسیه وجود داشت؛ اما تهاجم روسیه به اوکراین باعث شده نوعی وحدت گفتمانی در ناتو شکل گیرد و در این چارچوب همه کشورهای عضو ناتو درباره ضرورت مقابله با روسیه و کمک‌های مستقیم و غیرمستقیم به اوکراین برای مقابله با روسیه اتفاق نظر دارند.

میرطاهر با یادآوری اینکه این تقابل به حوزه‌های دیگر هم کشیده شده و اروپا و آمریکا شدیدترین و بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها را علیه روسیه اعمال کردند، گفت: حمله روسیه به اوکراین باعث شد کشورهای اروپایی و به طور ویژه آلمان که تاکنون، خصوصاً در دوره زمامداری ترامپ، از افزایش میزان بودجه نظامی خود در ناتو و اختصاص ۲ درصد تولید ناخالص داخلی، ابا داشتند، اکنون نه تنها این میزان را قبول کردند، بلکه بیش از این مبلغ را نیز اختصاص داده‌اند. همانطور که آلمان ۱۰۰ میلیارد یورو بودجه اضافه برای نیروهای نظامی خود در نظر گرفته و در عین حال در کنار لهستان، سفارشات نظامی و تسلیحاتی مهمی به آمریکا داده‌اند.

آمریکا برنده اصلی جنگ اوکراین

این کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه آمریکا برنده اصلی جنگ اوکراین بود، توضیح داد: این کشور توانست در سایه جنگ اوکراین همگرایی دو سوی اقیانوس اطلس و وحدت فراآتلانتیکی را محقق کند و اکنون بار دیگر انسجام درونی میان آن‌ها حکمفرما است. در کنار آن حمله روسیه به اوکراین باعث شد آمریکا زمینه لازم برای تشدید اقدامات خصمانه علیه روسیه و خصوصاً اعمال تحریم‌ها در همه حوزه‌ها به دست بیاورد و با افزایش صدور گاز مایع طبیعی به جای گاز روسیه، بهانه لازم برای حضور بیشتر در صحنه انرژی اروپا را به دست آورد.

وی گفت: تا پیش از این کشورهایی مانند آلمان و اتریش به شدت مخالف ایده آمریکا در زمینه کاهش حضور روسیه در بازار گازی اروپا بودند، اما اکنون این کشورها درصدد هستند به نحو فوری از میزان وابستگی شان به گاز روسیه بکاهند و این تغییر رویکرد، پیروزی برای آمریکا محسوب می‌شود.

گسترش ناتو به شرق

میرطاهر ادامه داد: نقطه عطف دیگری که در سایه جنگ اوکراین به وجود آمده، این است که سوئد و فنلاند به عنوان دو کشور شمال اروپا که تاکنون درباره پیوستن به ناتو تردید داشتند، اکنون درصدد عملی کردن آن هستند. هر چند روسیه واکنش شدیدی به این تصمیم نشان داده و آنها را به پاسخی قاطع تهدید کرده، اما به نظر می‌آید این کشورها نگران هستند روسیه، همانند جنگ زمستانی در سال ۱۹۴۱ میان شوروی و فنلاند، حمله‌ای علیه فنلاند صورت دهد. این مسئله درباره سوئد که حتی در جنگ جهانی دوم، مشی بی‌طرفی را دنبال می‌کرد نیز مصداق دارد.

وی در ادامه به تشریح مواضع چین در روزهای گذشته که با انتقاد از عملکرد ناتو در قبال روسیه عنوان کرده بود و اینکه باید این پیمان بعد از جنگ جهانی دوم منحل می‌شد و به تاریخ می‌پیوست، پرداخت و اضافه کرد: چینی‌ها معتقدند بعد از جنگ جهانی دوم، هیچ گاه ضرورتی برای تداوم وجود ناتو وجود نداشته و تداوم حضور آن یکی از عوامل مهم شکل گیری جنگ اوکراین بوده است.

احتمال تقویت روابط نظامی و امنیتی چین و روسیه

این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: در شرایط کنونی، چینی‌ها به فراست دریافته‌اند ممکن است در آینده نزدیک تهدیدات مشابهی را از سوی بلوک غرب و نه ناتو، بلکه در قالب پیمان‌های دیگری مانند کواد و آکوس که خصوصاً در سال ۲۰۲۱، میان آمریکا و کشورهای آن حوزه منعقد شده، تجربه کنند. طبیعتاً چینی‌ها خود را با روسیه در این زمینه در جبهه واحدی تلقی می‌کنند. لذا احتمال می‌رود روابط نظامی و امنیتی چین و روسیه بیش از گذشته پیش رود و به دلیل وجود تهدید مشترک، اقدامات مشخص، متناسب و مشترکی علیه این تهدیدات، در منطقه آسیاپاسیفیک و اروپا صورت دهند.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»