چشم‌انداز امنیت انرژی در اروپا

دکتر پوریا نبی پور استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل با توجه به چالش‌های تامین انرژی در اروپا گفت: تامین امنیت انرژی برای کشوری چون آلمان که بیشترین رشد مصرف انرژی را در سطح اروپا تجربه می‌کند، در سال‌های پیش رو به یکی از ارکان مهم سیاست انرژی و سیاست خارجی تبدیل خواهد شد. نگرانی اتحادیه اروپایی از هژمونی اقتصادی و سیاسی روسیه بر منابع انرژی موجب شده که این اتحادیه به دنبال متنوع نمودن نحوه تامین و همچنین مسیرهای انتقال نفت و گاز مورد نیاز خود برآید. تحریم انرژی روسیه، احتمالاً رکود فعلی اقتصاد آلمان را تشدید می‌کند و نرخ بیکاری و تورم را افزایش خواهد داد. یکی از نگرانی‌های دیگر، از دست دادن رقابت‌پذیری صنایع آلمان خواهد بود.

از مهم‌ترین اهداف امنیت انرژی، عدم تهدید منابع انرژیست. برای این مهم، امکان پذیر بودن انتقال انرژی (نفت و گاز) با رشد مستمر اقتصادی کشورها رابطه‌ای اجتناب ناپذیر دارد. روسیه از مهمترین کشورهای تولید کننده انرژی جهان و از اصلی‌ترین تامین‌کنندگان انرژی اروپاست.

جنگ علیه اوکراین منجر به بحث‌های جدی در مورد تحریم‌های اقتصادی اتحادیه اروپا علیه روسیه، به ویژه در مورد ممنوعیت ارسال گاز طبیعی روسیه به اتحادیه اروپا شده است. در عین حال، روسیه نیز می‌تواند در هر زمانی تصمیم بگیرد که تحویل گاز طبیعی خود به اتحادیه اروپا را متوقف کند – برای مثال، در صورت تمدید تحریم‌های سوئیفت.

اما در هر دو صورت، قدرت‌های اقتصادی اصلی اتحادیه اروپا، مخصوصاً آلمان به شدت تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. آلمان، تقریباً ۵۰ درصد گاز طبیعی خود را از روسیه وارد می‌کند. حتی اگر توقف کامل کوتاه مدت عرضه گاز روسیه برای اقتصاد آلمان قابل مدیریت باشد، تنگناها در زمستان پیش رو بسیار جدی‌تر خواهد شد. چشم انداز بلند مدت امنیت انرژی بیانگر آن است که اروپا نمی‌تواند گاز طبیعی روسیه را به سرعت و به طور خاص با انرژی‌های تجدیدپذیر داخلی و هیدروژنی جایگزین کند.

انتظار می‌رود کمبود گاز طبیعی در بازارهای جهانی به دلیل افزایش تقاضا، منجر به افزایش قابل توجه و طولانی مدت قیمت شود. تحریم انرژی روسیه می‌تواند بخش‌های متعددی از صنعت را – از صنایع غذایی گرفته تا خودروسازی، دارو و ساخت‌وساز – تحت تاثیر قرار دهد. اتحادیه اروپای واحد با میزان نابرابر مصرف انرژی و وابستگی کشورهای عضو به روسیه، حاضر به پرداخت بهای تحریم انرژی روسیه نخواهند بود.

بنابراین انسجام و همبستگی این اتحادیه – از مهم‌ترین مولفه‌های تشکیل اتحادیه اروپا- در مورد سیاست و امنیت انرژی تضعیف خواهد شد. قیمت‌های سرسام آور گاز، انبارهای خالی، ترس از جیره بندی و تعطیلی – در سایه جنگ روسیه و اوکراین، باعث افزایش تقاضا و رقابت بر سر منابع انرژی خواهد شد.

لذا حتی اگر خروج از گاز طبیعی روسیه در کوتاه مدت امکان پذیر باشد، آلمان و سایر کشورهای عضو، متحمل هزینه‌های بسیار خواهند شد. هزینه‌هایی که مالیات دهندگان اروپایی به‌ویژه آلمانی‌ها باید تاوان آن را پرداخت کنند و در صورت طولانی شدن، این روند می‌تواند زمینه ساز نارضایتی‌ها و شکاف مردم اروپا با حاکمان شان شود.

در چنین شرایطی رهبران اروپا و ناتو یا باید منابع انرژی جدید را جایگزین نفت و گاز روسیه کنند که البته کار چندان ساده‌ای نخواهد بود یا اینکه زمینه‌های صلح اوکراین و کاهش تحریم‌های روسیه را در دستور کار خود قرار دهند.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»