آفریقا و تهدید فزاینده داعش

علاوه بر حملات کنگو، در ماه ژوئن سال ۲۰۱۹ (خرداد ماه سال ۱۳۹۸)، داعش حملات در موزامبیک را نیز به ولایتِ آفریقا نسبت داد. این جبهه رسانه‌ای در خصوص ولایتِ آفریقای مرکزی شدیداً فعال بوده است، به طوری‌که در ماه فوریه سال ۲۰۲۰ گرافیکی منتشر شد که تعداد حملات انجام شده در هر ولایت داعش را مقایسه کرده و ولایتِ آفریقای مرکزی در صدرِ این تعداد قرار داشت.

با این وجود، وضعیتِ میدانی با تصور داعش بسیار متفاوت است. این ولایت در واقع متشکل از دو گروه مسلح است که در کشورهایِ مختلف عملیات می‌کند و دارایِ ارتباطات ضعیفی هستند. هر دو گروه انگیزه‌های متفاوتی دارند که اساساً بر شرایطِ محلی استوار است. در کنگو، شورشیان عاملِ این خشونت و مورد ادعای داعش، نیروهای ائتلاف دموکراتیک هستند که یک گروهِ افراطی مذهبی با سابقه شوم حملات علیه غیرنظامیان است. با این حال، معلوم نیست که نیروهای ائتلاف دموکراتیک به طور کلی تحتِ عنوان «ولایتِ آفریقای مرکزی» عملیات می‌کنند یا اینکه این ولایت بخشی از این نیروهایِ آن ائتلاف محسوب می‌شود. ارتش کنگو در ۳۰ اکتبر سال ۲۰۱۹ با هدف نابودیِ همیشگی نیروهای ائتلاف دموکراتیک و تصرف بزرگ‌ترین اردوگاه آن‌ها، عملیات تهاجمی بزرگی آغاز کرد. نیروهای ائتلاف دموکراتیک پس از، از دست دادن اردوگاه اصلیِ خود، دوباره جمع شده و ظاهراً مقاومت و تحرکِ زیادی دارند.

تحولات در موزامبیک

تحولات در موزامبیک بسیار نگران‌کننده است. در عین حال که جنگ در «کابودلگادو»، استانِ شمالی موزامبیک، در اواخر سال ۲۰۱۷ آغاز شده است، اما تعداد حملات شورشیان موسوم به الشباب در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ شدیداً افزایش یافته است. به نظر می‌رسد که این گروه در سال ۲۰۲۰ قدرت گرفته و شهرهای کوچک، اما راهبردیِ این منطقه را به طور موقت در اختیار گرفته است که در مهم‌ترین آن‌ها، شبه نظامیان در ماه مارس (اسفند ماه سال ۱۳۹۸) شهر «موسیمبو دی پرایا» را تصرف کرده و پرچم داعش را به اهتزاز درآوردند. تصرف این شهر نه تنها ضعف ارتش موزامبیک را آشکار ساخت، بلکه شانس ارتباط شبه نظامیان با شهروندان را نیز فراهم ساخت. تواناییِ این گروه برای تصرف شهرها در حال افزایش بوده و تعدادشان نیز احتمالاً در حال افزایش است.

داعش دو گروه خود در غرب آفریقا را ادغام می‌کند

تهدید فزاینده داعش توسط «داعش صحرای بزرگ آفریقا» در منطقه ساحل مرکزی، متقارن با تصمیم این گروه در ماه مارس سال ۲۰۱۹ برای ادغام داعشِ صحرای آفریقا با داعش ولایتِ غرب آفریقا بود. این شاخه از داعش، موسوم به ایسواپ [۱] در منطقه دریاچه چاد فعالیت می‌کند. ایسواپ در ابتدا مدعی حملاتِ مختلف در مقیاس کوچک بود که چندان مورد توجه نبود تا اینکه مسئولیت حمله ماه مه سال ۲۰۱۹ تونگو-تونگو در غرب نیجر را به عهده گرفت که ۲۸ سرباز نیجری در آن کشته شدند. از آن زمان، ایسواپ مورد توجه داعش قرار گرفت به طوری که در پایان سال ۲۰۱۹، داعش ایسواپ را به عنوان موفقیت‌آمیزترین شاخه خود معرفی کرد. با این وجود، این ادعا بیانگرِ ادغام واقعیِ این دو گروه نیست، چرا که ماهیت و قابلیتِ آن‌ها امکان ساختار فرماندهیِ مرکزی و اقدام واحد را فراهم نمی‌کند، اما نباید تصمیم داعش به ادغام این دو گروه را نادیده گرفت.

ظهور داعش در صحرای آفریقا

علاوه بر تحولاتِ محلی و قومی که به طور طبیعی توسعه و موفقیتِ داعش صحرای آفریقا را شکل می‌دهد، سایرِ عوامل از جمله روابط نزدیک با مرکز داعش از ماه مارس سال ۲۰۱۹ به بعد نیز بر رفتار این گروه تأثیرگذار است. افزایشِ قابل توجهِ تجهیزات داعش صحرای آفریقا و پیچیدگی فزاینده حملات آن مسلماً نتیجه ارتباطات روزافزون داعش با داعش صحرای آفریقاست. این امر با هماهنگ‌سازیِ حملات در مقیاس بزرگ علیه مواضع نظامی در مالی در اواخر سال ۲۰۱۹ و اوایل سال ۲۰۲۰ به اوج رسید. سپس، حملات از طریق مرز به نیجر راه باز کرد که حداقل ۴۰۰ نظامی در آن‌ها کشته شده‌اند.

برای قطع چرخه این خشونت، کشورهای شرکت‌کننده در دیدارِ جی -۵ در ماه ژانویه سال ۲۰۲۰ در ساحل، راهبردهایِ جدیدی اتخاذ کردند که چارچوب جدید همکاری برایِ ائتلاف بین‌المللی برای ساحل از جمله آن‌ها است. از همه مهم‌تر، مبارزه با داعشِ صحرای آفریقا در منطقه لیپتیکو-گورما (در راستای مرزهای بورکینافاسو، مالی و نیجر) یک اولویت قلمداد شده است. این امر تحولی مهم برایِ منطقه‌ای است که تا به حال تحتِ سلطه وابسته‌های القاعده و داعش بوده است. افزایش تنش‌ها و رویارویی بینِ داعش صحرای آفریقا و وابسته‌هایِ القاعده در این منطقه موسوم به گروه حامی اسلام و مسلمین و همچنین، تهدید اتحاد ایسواپ و داعش صحرای آفریقا در شمال غرب نیجریه، یا گسترش آن‌ها به جنوب به سمت خلیج گینه، در صدر تهدیدها است.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح:

«گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»

‌‌‌‌‌